Türk Lirası’nın dolar karşısında 7,40; euro karşısında ise 8,80 lira seviyesine ulaşarak yeni rekor kırması sonrası Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndan (TCMB) piyasadaki likiditeyi azaltıcı yeni bir hamle geldi. 

TCMB, Bankalararası Para Piyasası'nda bankaların borç alabilme limitlerinin yarından itibaren gecelik vadede yapılan işlemler için yarıya düşürüldüğünü bildirdi.

TCMB'den yapılan duyuruda, "Likidite yönetimi kapsamında atılan sıkılaştırma adımları çerçevesinde, TCMB bünyesinde faaliyette bulunan Bankalararası Para Piyasası'nda bankaların borç alabilme limitleri (BAL), 19 Ağustos'tan geçerli olmak üzere gecelik vadede yapılan işlemler için yarıya düşürülmüştür" ifadelerine yer verildi.

Bankalararası Para Piyasası nedir?

Nasıl ki bireyler ve bankalar arasında bir finansal alışveriş sistemi varsa bankalar da kendi aralarında bir para alışverişi yapıyor ve buna Bankalararası Para Piyasası deniyor. 

Nisan 1986’da kurulan bu sistem, Merkez Bankası bünyesinde faaliyet gösteriyor. Ancak TCMB, 2002’den bu yana söz konusu piyasada aracılık faaliyetlerinde bulunmuyor. Yalnızca Bankalararası Para Piyasası’nda kendisinin taraf olduğu işlemleri gerçekleştiriyor. 

Fon fazlası olan banka ile fon ihtiyacı olan bankayı birleştiren Bankalararası Para Piyasası’nda Merkez Bankası’nın taraf olduğu işlemler ise şu şekilde:

Fon fazlası olan banka bir işlem günü sonunda, Merkez Bankası’nın belirlediği gecelik faizle elindeki parayı TCMB’ye veriyor. Fon ihtiyacı olan banka ise bu miktarı aynı faizle TCMB’den alıyor. Merkez Bankası, bu işlemi gerçekleştirmek isteyen bankalardan teminat olarak devlet tahvili alıyor. 

BBP faizleri, Merkez Bankası’nın politika faizinden yüksek 

“Gecelik Fonlama Faizi” ve “Geç Likidite Penceresi (GLP)”, Merkez Bankası’nın bankalara, dolayısıyla piyasaya kaynak (fon) sağlarken kullandığı yollardan ikisi. Bu yolların en “ünlüsü” her ay bir toplantı sonrası beklenen ve politika faizi olarak kabul edilen, hâlihazırda yüzde 8,25 seviyesindeki “bir haftalık repo faizi”. 

“Gecelik Fonlama Faizi” ile fonlamada kullanılan iki tür faiz oranı var. Merkez Bankası’nın borç aldığı borç alma faizi ve borç verdiği borç verme faiz oranı. Hâlihazırda yüzde 6,75 ve yüzde 9,75 seviyelerinde olan borç alma ve verme faiz oranları arasındaki fark da faiz koridorunu oluşturuyor. 

Bir diğer kısa vadeli, günlük fonlama yöntemi ise “Geç Likidite Penceresi (GLP)”. 

Saat 16:00’a kadar hesaplarını denkleştirememiş bankaların açıklarını kapatmak üzere başvuracağı adres yine Merkez Bankası oluyor. 

TCMB, son borç veren makam olarak, gün sonu ödeme sistemlerinde oluşabilecek sorunların önüne geçmek amacıyla bankalara  limitsiz vadeli TL borçlanma imkanı sunabiliyor. Ya da aynı koşullarda TL borç verme imkânı da olabiliyor. İşte bu işleme “Geç Likidite Penceresi” (GLP) deniyor. 

Geç Likidite Penceresi, iki sebepten ortaya çıkabiliyor: Bankaların gün sonunda Türk Lirası likiditesini Merkez Bankası'ndan para almadan kapatamayacak olması veya bankaların bozuk mali durumu nedeniyle likiditesinin kalmaması. Mevcut durumda GLP faizi yüzde 11,25. 

Demirel: GLP politika faizi oldu

Bankalararası Para Piyasası’nda likidite arttığında “paranın fiyatı” olarak da kabul edilen faizlerin düşmesi kaçınılmaz oluyor. Piyasada para kıtlığı olduğunda da faiz oranları yükseliyor. Faizlerin yükselmesi durumunda zaten nakite ihtiyacı olan banka, elindeki dövizi bozdurma yoluna gidebiliyor. Bu da döviz fiyatlarında düşüşe neden olabiliyor. 

Ya da “Bankaların borç alma limitlerinin yarıya düşürülmesi” üzerinden açıklarsak, daha az nakde ulaşacak bankanın elindeki dövizi bozdurması başvuracağı yöntemlerden biri olacak

Kararla ilgili Twitter hesabından bir açıklama yapan Yalova Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Baki Demirel, Merkez Bankası’nın likidite hamlesiyle “GLP’nin politika faizi” ilan edildiğini söyledi. 

GLP’nin zor durumda kalan banka için bir sığınak olduğunu söyleyen Demirel, şu ifadeleri kullandı: 

Independent Türkçe