Arjantin 2024 yılına derin ekonomik problemlerle girmişti.

Seçimlerin kazananı Arjantin Devlet Başkanı Javier Milei yönetiminin 4. ayına girdiğimiz bugünlerde ekonominin gidişatı ülkedeki birçok ekonomist için ümit verici gözükmese de kamuoyu yoklamalarında halk nezdinde hala Milei'den bir umut var.

Sadece ekonomik alanda değil, sosyal yardımlar, eğitim, savunma başta olmak birçok reformlar gerçekleştirmekte olan Milei hükümeti, meclisten geçmeyen her kanunu kararname ile tek tek yürürlüğe koyuyor.

Arjantin teorik olarak eğitimde kupon (voucher) sistemini yürürlüğe sokmuş ve bunun beraberinde bu konuyla ilgili tartışmalar da gittikçe alevlenmiş durumda.

Özellikle Arjantin'in en kaliteli eğitim veren üniversitesi olan Buenos Aires Üniversitesi'nin bütçesinin önemli bir miktarda kesilmesi kuvvetle muhtemel olması, kupon sistemini eleştirenler tarafından ciddi şekilde hükümete baskı oluşturulmaya çalışılıyor.

Buenos Aires Üniversitesi'nin bütçesinin kesilmesinin eğitim kalitesini ciddi oranda etkileyeceğini ve doğal olarak imkanları kısıtlanan kurumun küçülmeye gitmek zorunda kalacağını ifade eden Arjantinli eleştirmenler, neredeyse her daim dünyanın saygın akademik kuruluşları tarafından belirlenen en iyi eğitim veren ilk 1000 üniversite içinde yer alan Buenos Aires Üniversitesi'nin bütçesinin kesilmesinin mantık dışı olduğunu ve genel olarak ülkedeki eğitim kalitesinin düşeceği kanaatine sahipler. 

Kupon sistemini destekleyenler, bu sistemin, paranın okula değil de öğrenciye verilmesi ile beraber, öğrencinin hangi okula gideceğine kendi karar verebileceğini ve bu sayede devlet olsun, özel olsun, okullar arasında rekabeti teşvik ederek eğitim kalitesinin yükseleceğini savunuyorlar.

Eleştirmenler ise tam aksine, bahse mevzu olan rekabetin yaşanmayacağını, nasıl öğrencilerin okul seçme hakkı varsa okulların da öğrencileri seçerek alacağını ve akademik performansı düşük öğrencileri dışlayabileceklerine dikkat çeken eleştirmenler eğitim sektörünün göz göre göre kaosa sürüklendiğini düşünüyorlar.

Milei ve ABD ilişkileri

ABD ile zedelenemez bir bağlılıkla müttefik olduğunu belirten Milei, kısa bir süre önce Arjantin'e ziyarette bulunan ABD Güney Komutanlığı Başkanı Laura Richardson kendisi ile bizzat ilgilendi.

ABD Hava Kuvvetleri tarafından bağışlanan 130H Hercules uçağının teslim töreninde Milei'nin yanı sıra, Savunma Bakanı Luis Petri, Dışişleri Bakanı Diana Mondino, Güvenlik bakanı Patricia Bullrich, Hava Kuvvetleri Komutanı Xavier Isaac başta olmak üzere birçok önemli isim de törende yerlerini aldılar.

Ayrıca Laura Richardson bu isimlerle özel toplantılar gerçekleştirerek savunma sanayi ve askeri iş birliği alanında istişarelerde bulundular. 

Arjantin'e yapılan bu 35 milyon dolarlık uçağın Arjantin için çok işlevsel olacağına inandığını belirten Richardson, ABD ve Arjantin arasındaki 200 yılı aşan dostluğun pekiştirilmesi için Arjantin'i desteklemeye devam edeceklerini ifade etti.

Önümüzdeki ABD seçimlerini kim kazanırsa kazansın Milei hükümeti ve ABD arasında sıkı bir ittifak kurulacağı, ABD'nin Arjantin'deki Çin ve Rus varlığını azaltmak için Arjantin'e gerekli imtiyazları tanıyacağı kuvvetle muhtemel.

Hükümetin düşük gelirliyi görmezden gelişi

Arjantin'de bugünlerde hükümet tarafında vatandaşların ekonomik gidişat yüzünden serzenişlerine karşı medya organlarında ve sosyal medyada "Bizden önce de fakirdiniz, pek bir değişiklik olmadı. Sabredin, ileride refah sahibi bir ülke olacağız" görüşü mevcut.

Arjantinli birçok akademisyen ve ekonomist Milei'nin uyguladığı ekonomik politikaları sert ve vahşi buluyor.

Asgari ücreti ve emekli maaşlarını kati suretle güncellememekte kararlı olan Milei IMF'yi de korkutmuş durumda.  

Sert ekonomik kararların toplumsal bir krize dönüşmesini istemediklerini dile getiren IMF Sözcüsü Julie Kozack, alınan para basımının frenlenmesi, döviz politikalarının sonuç vermeye başladığını ve bu sayede enflasyonun düştüğünü belirtti.

Kozack, Milei'den gerekli ekonomik reformları yaparken asgari ücretliler ve emekliler gibi bir ekonomik krizde en savunmasız durumda kalan insanlara karşı daha merhametli kararlar alması gerektiğini, yoksul kesimin sayısının artmaması için sosyal yardımlar üzerine sıkı çalışılması gerektiğini dile getirdi.

Yaklaşık 70 bin devlet çalışanını işten çıkarmayı planlayan Milei, ekranlarda elektrikli testere ile verdiği o meşhur pozu akıllara getiriyor.

Medya organlarında sıkça kullanılan elektrikli testereli Milei ifadesi şimdilerde ise Milei'nin o elektrikli testere ile devlet kurumlarında küçülmeye gitmek için kullanıldığı ifade ediliyor.

Devletin gereğinden çok daha fazla kişiyi istihdam ettiğini belirten Milei hükümeti, Arjantin'in bulunduğu ekonomik buhrandan kurtulabilmesi ve uzun vadede müreffeh bir ülke olabilmeleri için kamu harcamalarının kısıtlanmasının kilit bir rol oynadığını savunuyor.

Resmi rakamlara göre Arjantin'de kamu çalışanı sayısı 3 milyonun üzerinde. Bu da Arjantin'i toplam istihdam edilen kişi sayısına oranla en çok kamu istihdamının en yüksek düzeyde olduğu ülkeler arasında ilk 10'da yer alıyor.

Dünya Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'nün istatistiklerine göre Arjantin'de 100 farklı istihdam alanı varsa bunun yüzde 20'sini kamu istihdam ediyor ve bu rakamlara, ulusal hükümete, valiliklere, belediyelere iş yapan hiçbir taşeron çalışan dahil değil. 

Yüksek enflasyondan dolayı orta sınıfın erimesi, asgari ücretli ve emeklinin de yoksulluk sınırının en az 3 kat altında olması Arjantin'in durumunu açık bir şekilde gözler önüne seriyor.

Güncelde resmi rakamlara göre asgari ücret 202 bin Arjantin pezosu (202 ABD doları) olduğu Arjantin'de yoksulluk sınırı 690 USD civarı.

Buenos Aires gibi pahalı şehirlerde ise bu rakam dahi asgari ihtiyaçları karşılamak için yetmiyor.

Sadece temel gıda fiyatlarının aralık ayından bu yana en az 3 kat arttığını göz önüne alırsak kirada yaşayan bir vatandaşın özellikle büyük şehirlerde asgari ücretle geçinmesi neredeyse imkânsız.

Tüketimin düşmesi ile beraber nisan ayı enflasyon rakamlarının ciddi bir şekilde düşmesini bekleyen Milei hükümetinin, ekonominin ve piyasa fiyatlarının istikrarlı bir şekilde düzene gireceği yönünde beklentisi var.

Ancak Amerikan dolarına önceki hükümet tarafından getirilmiş iki vergi hala kaldırılmamış durumda.

Bunlardan biri yüzde 30 gelir vergisi ve diğeri ise yüzde 30 "Impuesto País" kısa adıyla ülke vergisi, uzun adıyla "Kapsayıcı ve Dayanışma Temelli bir Arjantin İçin Vergi".

Dolara getirilmiş bu vergilerin kaldırılmamasından dolayı, serbest piyasa dolarının da hükümet tarafından baskılanmasından dolayı Arjantin pezosu revalüasyona uğradı ve dolar karşısında değer kazandı.

Bu durum her ne kadar devletin para biriktirebilmesi, dış borcunu ödeyebilir duruma gelmesine neden olsa da madalyonun diğer tarafında petrol fiyatları başta olmak üzere, her şey pahalılaşmış durumda. 
 

İş kültürü ve değişim

Geneli itibari ile tekelleşmiş bir piyasa kültürüne sahip olan Arjantin'de, bu alışkanlığı, bu süregelmişliği kırmak için devletin büyük bir mücadele vermesi gerektiği çok açık.

Küçük girişimcinin büyük balıklar tarafından kolayca yutulduğu bir pazarda mücadele etmek, rekabet etmek çok zor.

Özellikle devletin aradan çekileceği ve tamamen serbest bir piyasa vadeden Milei hükümeti için bu politikaların Arjantin'de ne kadar ve nereye kadar sürdürülebilir olduğu tam bir muamma. 

Arjantin'i yıllardır tanıyan biri olarak, mafyavari oluşumların, tekelleşmenin, güvenlik problemlerinin öncelikle çözülmeden ne eğitimde ne ticarette ne de herhangi bir başka sektörde yapılacak reformların beklenilen sonuçları vermeyeceği kanaatindeyim.

Başka bir bölgede, başka bir iş kültürünün olduğu bir ülkede işe yaramış ve başarılı olmuş bir ekonomik planın, illa Arjantin'de de başarılı olacak diye bir kaide yok.

Önümüzdeki yıllarda Arjantin'in bu yapısal reformlara nasıl karşılık vereceğini hep beraber göreceğiz. 

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.