8. Yargı Paketi'nde beklenen düzenlemeler gelmedi
Kamuoyunda 8. Yargı Paketi olarak adlandırılan Ceza Muhakemesi Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 659 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi TBMM Genel Kurulu'nda 02 Mart 2024 tarihinde kabul edilerek 7499 sayılı kanun numarası ile yasalaşmış ve 12 Mart 2024 tarihli Resmî Gazete'de ilan edilerek yürürlüğe girmiştir.
Yasa ile (Anayasa Mahkemesinin son dönemde verdiği iptal kararları da gözetilerek) maddi ceza hukuku, muhakeme hukuku ve infaz hukuku yönünden pek çok önemli değişikliğe imza atılmıştır.
Bununla birlikte kamuoyuna yansıyan, toplumda cezasızlık algısının ortadan kaldırılmasına ilişkin düzenlemeler yapılacağı, cezaevinde belirli bir süre kalınmadığı müddetçe hükümlülerin denetimli serbestlik altında şartla salıvermeden faydalanamayacağı yönündeki düşünceler yargı paketinde kendisine yer bulamamıştır.
Halbuki Adalet Bakanı Sn. Yılmaz Tunç 20 Ocak 2024 tarihinde ulusal bir TV kanalında verdiği demeçte, 8. Yargı Paketi'nin mart ayına kalmadan yasalaşacağını ve toplumda cezasızlık algısını ortadan kaldırmaya özgü düzenlemeler içerdiğini ifade etmiş, örneğin "bir yıl ceza alan bir kişinin bunun en az 5 ayını cezaevinde çekmesinin hedeflendiğini" kamuoyuna duyurmuştu.
Cezasızlık algısı, ülkemizde ceza hukuku ile az çok ilgilenen ya da bir suçun mağduru olmuş herkesin malumu olan bir durumdur.
Ancak ülkemiz bu konuda bir paradoks yaşamaktadır. Zira hem cezasızlık algısı hem de cezaevlerindeki aşırı doluluk mücadele edilmesi gereken iki temel sorundur.
Dolayısıyla ülkemizde ceza adalet sisteminin ters etkileşim içeren iki olguya da çare üretmesi gerekmektedir.
Peki, nasıl oluyor da bir yandan hapis cezalarını infaz etmemekle zafiyetinden şikâyet edilen bir sistem, aynı zamanda dünyanın popülasyon olarak en kalabalık cezaevlerine sahip olabilir?
Bu soruya ve soruna dürüstçe ve bilimsel olarak yanıt verilmediği müddetçe çözümü üretebilmek mümkün değildir.
Sayın Adalet Bakanının serzenişi, bir vatandaş olarak kabul görebilir ancak mevcut cezaevlerimizin 1 yıl ceza alan bir kişiyi 5 ay cezaevinde tutabilecek teknik altyapısı, kapasitesi mevcut değildir.
Bu gerçek itibarıyla de bahsi geçen düzenlemenin hayata geçmesi ancak mevcut cezaevi kapasitesinin iki üç katına çıkarılmasıyla mümkün olabilir ki bu da aslında sorunu kalıcı olarak çözmeyecektir.
Aşağıda ilk olarak ülkemizde bu problemin nasıl doğduğunu, boyutunun ne olduğunu ve ardından asıl sebebini ve nihayet çözüm önerimizi aktarmaya çalışacağız.
Cezasızlık algısı nasıl başladı?
05 Nisan 2012 tarih ve 6291 sayılı kanunla denetimli serbestlik altında cezanın infazı şeklinde sisteme dahil edilen bir kurum (CGTHİK. m.105/A) zaman içerisinde başka yasal düzenlemelerle genişletilmiş, şartla salıverme sürelerinin de kısaltılmasıyla adi suçlarda cezasızlık algısına yol açan bir süreç yaşanmıştır.
Gerçekten o dönemde ve bugün ceza infaz kurumlarında yaşanan doluluğu azaltmak adına icat edilen bu müessese, şartla salıverme içerisinde mevcut denetimli serbestliği (CGTİHK m.107/7-11), şartla salıverme öncesinde uygulanan bağımsız bir infaz rejimi haline sokmuştur.
Cezaevlerinin rahatlatılmasında başka bir amaç taşımayan denetimli serbestlikle salıverme, yasa gerekçelerinde topluma daha iyi ve insancıl bir infaz rejimi olarak tanıtılmıştır.
Kapalı kurumda infazın gereklerini ve amaçlarını ortadan kaldıracak boyutlara ulaşan kapasitenin üzerindeki popülasyonu azaltmaya matuf çabalar, 2012 yılından sonra da devam etmiş, 2016, 2020 ve 2023 yıllarında yapılan yasal düzenlemelerle her seferinde artan bir şekilde hapis cezasının infazında kolaylaştırmalar gerçekleştirilmiştir.
Şu halde temelde asıl sorun, Türkiye'de cezaevlerinin kapasitesinin üzerinde bir doluluğa sahip olmasıdır.
Ancak bu gerçeğin kabulü ile sebeplerinin tespiti yapılmadıkça çözüme ulaşılabilmesi de mümkün değildir.
Nitekim soruna odaklanmaksızın doluluğu azaltmaya matuf çabalar (denetimli serbestlikle erken tahliye, açık cezaevi izni, şartla salıverme sürelerini kısaltma) daha derin toplumsal sorunları beraberinde getirmiştir.
Örneğin bu tarz buluşlar adi suçlarda (hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, kaçakçılık, zimmet, rüşvet, ihaleye fesat karıştırma) cezasızlık algısına yol açmış, bu algı, suçla mücadelede büyük bir zafiyete sebep olmuştur.
Belirtelim ki devlete karşı suçlarda gösterilmeyen tolerans bu suç türlerinde kontrolsüz bir şekilde gösterilmiş ve mağdur hakları yönünden de haksız sonuçlara yol açılmıştır.
Zira adi suçların pek çoğunda kamu dışında gerçek kişi mağdurlar vardır ve onların hakları korunmamakta, mağdurlara karşı işlenen bu suçlar yapanın yanına kar kalmaktadır.
Keza infaz baskısı olmadığından şüpheli/sanıklar etkin pişmanlık içeren suçlarda indirime de ihtiyaç duymamakta, ceza adaleti sistemi yıllarca yargılamalarla uğraşıp ön kapıdan gireni, yine ön kapıdan yolcu etmektedir.
Bu durumun yargı ekonomisi, adalet psikolojisi, suç politikası yönünden pek çok mahzurları ortaya çıkmıştır.
Türkiye'de cezaevi popülasyonu görünümü
AB İstatistik Ofisinin (Eurostat) 2021 verilerine göre, her 100 bin kişiden 356'sının cezaevlerinde bulunduğu Türkiye, ceza infaz kurumlarındaki doluluk oranı yönünden Avrupa ülkeleri içerisinde 1'inci sıradadır.
Avrupa Birliği ülkelerinde bu oran, aynı yıl her 100 bin kişide 106 olarak gerçekleşmiştir. 1
Adalet Bakanlığı'nın 2022 yılı verilerine göre, Türkiye'de cezaevlerinde bulunan kişi sayısı 314.142'dir.
Bu kişilerin 275 bin 965'i hükümlü (264 bin 935'i erkek, 10 bin 360'ı kadın ve 670'i çocuk); 38 bin 537'si tutuklu (35 bin 318'i erkek, bin 813'ü kadın ve bin 46'sı çocuk) kimselerdir.
Bu da cezaevleri kapasitesi yönünden yüzde 117,8 nispetinde bir yoğunluğa işaret etmektedir. 2
2024 Mart ayına gelindiğinde de bu rakamın 314 bin 375, nüfusa oranının ise her 100 bin kişide 366 mertebelerinde olduğu görülmektedir. 3
İstatistiklere bakıldığında Avrupa'da Türkiye'den sonra cezaevi doluluk oranlarının en fazla olduğu iki ülke 2024 Mart ayı itibarıyla Belarus ve Rusya Federasyonu'dur.
Belarus'ta cezaevi doluluk oranı 100 bin kişide 345, Rusya Federasyonu'nda ise 300'dür. 4
Avrupa Birliği ülkeleri açısından bu rakamlar örneğin Almanya'da 67(2022 yılı verisi), Polonya'da 199 (2024 yılı verisi), Fransa'da 109 (2023 yılı verisi), İtalya'da 104 (2024 yılı verisi), Macaristan'da 203 (2023 yılı verisi), Belçika'da 97 (2023 yılı verisi), Çek Cumhuriyeti'nde 181 (2024 yılı verisi), Norveç'te 54 (2024 yılı verisi) şeklindedir. 5
Global ölçekte cezaevi doluluk oranlarına bakıldığında, her 100 bin kişide cezaevinde olan insan sayısı bakımından 1'inci sırada yer alan ülke bin 86 oranıyla El Salvador'dur.
Sırasıyla onu takip eden ülkeler; 794 ile Küba, 637 ile Ruanda, 576 ile Türkmenistan, 538 ile Amerikan Samoası, 531 ile Amerika Birleşik Devletleri, 499 ile Panama, 475 ile Guam, 428 ile Palau, 424 ile Uruguay, 413 ile Seyşeller, 409 ile Bahamalar, 400 ile Antigua ve Barbuda, 390 ile Brezilya, 377 ile Tayland, 368 ile Virgin Adaları ve 366 ile Türkiye'dir. Türkiye bu sıralamaya bakıldığında cezaevi nüfus oranı bakımından listenin 17'nci sırasındadır. 6
Cezaevlerindeki insan nüfusu bakımından global listenin başında yer alan ülke 1 milyon 767 bin 200 kişi ile Amerika Birleşik Devletleri'dir.
Sırasıyla onu takip eden ülkeler; 1 milyon 690 bin ile Çin, 829 bin 672 ile Brezilya, 573 bin 220 ile Hindistan, 433 bin 6 ile Rusya Federasyonu, 314 bin 375 ile Türkiye'dir.
Bu listeye bakıldığında cezaevlerindeki kişi nüfusu bakımından Türkiye 6'ıncı sıradadır. 7
Cezaevlerinde kapasitenin üzerinde hükümlü bulunması infaz hukukunun amaçlarına da uygun değildir.
Bir kişinin işlediği suç dolayısıyla cezalandırılmasından beklenen önleme, caydırıcılık ve ıslah gibi amaçlar ancak insan kişiliğine saygılı, temel bir disiplin içeren, cezaevinden çıkışa hazırlayan, eğitim ve sosyal faaliyetlerle desteklenen bir cezaevi yaşamı ile mümkündür.
Nitekim hürriyeti bağlayıcı ceza mahiyeti itibarıyla kişiyi özgürlüğünden yoksun bırakarak caydırıcılık, kefaret ve bu esnada uygulanan iyileştirici tedbirlerle rehabilitasyonu hedefler.
Hükümlülerin özgürlüklerinden yoksun kalmalarından kaynaklanan kaçınılmaz elem dışında cezaevinin fiziksel koşulları, yaşam alanlarının yetersizliği gibi sebeplerle zorlanmaları infazın insancıl olması özelliğiyle de bağdaşmaz.
Çünkü bir suç işlemiş olsa da özgürlüğü sınırlanan hükümlünün insan onurunun korunması, bir birey olarak nesne yerine konulmaması, maddi ve manevi varlığının korunması hukuk devletinin temel görevlerinden biridir.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
4 Mayıs 2024 - İsrail'in Tel Aviv kentinde halk, Hamas'ın 7 Ekim'de ülkenin güneyine düzenlediği saldırıda rehin alınan kişilerin salınması için protesto düzenledi. Demokrasi Meydanı'nda toplanan eylemciler aynı zamanda erken seçim talep etti. Hamas sözcüsü bugün yaptığı açıklamada "Hâlâ ana meseleler olan tam ateşkes ve [İsrail'in] Gazze'den tamamen çekilmesi hakkında konuşuyoruz. Bugün bazı olumlu cevaplar bulabileceğimizi umuyoruz" ifadelerini kullandı. Öte yandan Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı İcra Direktörü Cindy McCain, Gazze'nin kuzeyinde büyük bir kıtlık yaşandığını belirtti (Jack Guez/AFP) -
2/30
3 Mayıs 2024 - Brezilya'nın Rio Grande do Sul eyaletindeki Eldorado do Sul kentinde bir gönüllü ve belediye görevlisi hayvanları kurtarmaya çalışıyor. Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, çok şiddetli yağmurların sel ve heyelanlara yol açtığı güney bölgelerini ziyaret etti. Lula da Silva'nın ziyaretinin ardından sel faciasının yaşandığı bölgelere Hava Kuvvetleri'ne ait 8 uçak ve 600 askeri personel sevk edildi. Devlet Başkanı, "Tüm ihtiyaçların karşılanması için federal hükümet olarak ne gerekiyorsa yapacağız. Hasarın onarılması için yüzde 100 destek vereceğiz" ifadelerini kullandı. Afet sonucunda en az 29 kişi hayatını kaybetti ve bu sayının yükselmesi bekleniyor (Anselmo Cunha/AFP) -
3/30
2 Mayıs 2024 - Gazze'nin güneyindeki Han Yunus kentinde Filistinli bir adam, yıkılmış binaların arasından geçiyor. Gazze Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 28 kişinin öldüğünü ve 51 kişinin yaralandığını açıkladı. 7 Ekim'den beri Gazze'de hayatını kaybedenlerin sayısı 34 bini aştı (AFP) -
4/30
1 Mayıs 2024 - İtalya'nın orta kesimindeki Cocullo'da geleneksel "Serpari" (Yılan Yakalayıcıları) festivali kapsamında düzenlenen geçit töreni sırasında canlı yılanlar Aziz Dominik heykelinin etrafına dolandı. Festivalden günler önce bulunan tüm yılanlar mikroçiple tanımlanıyor, ölçülüyor, tartılıyor ve yılanların sismik hareketlere duyarlılığı üzerine yapılan bir çalışmanın parçası olarak biyologlar tarafından laboratuvar testlerine tabi tutuluyor. Küçük Cocullo köyü her mayısın ilk günü, yılan sokması ve diş ağrısına karşı koruyucu aziz olan Aziz Dominic di Sora'yı onurlandırıyor. Yılan yakalayıcıları aynı zamanda Bari Aldo Moro Üniversitesi ve Max Planck Enstitüsü'nden araştırmacılardan oluşan bir ekibin yürüttüğü çalışmaya katılarak bölgedeki yılan türlerinin izlenmesine de katkıda bulunuyor. Bazı örneklere, uydu teknolojisi aracılığıyla sismolojik faaliyetlerin izlenmesini sağlamak için küçük bir verici yerleştirildi. Günün sonunda yılanlar doğaya salınıyor (Tiziana Fabi/AFP) -
5/30
30 Nisan 2024 - Fransa'nın doğusundaki Lyon kentinde Siyasi Bilimler Akademisi binasının avlusunda düzenlenen Filistin yanlısı eylemde bir protestocu böyle görüntülendi. ABD'de önde gelen üniversitelerden birçoğunu sarsan ve gerginlik yaratan gösterilerde olduğu gibi, Paris Siyasi Bilimler Akademisi öğrencilerinin düzenlediği birden fazla eylemde öğrencilerden bazıları Gazze Savaşı ve yaşanan insani kriz dolayısıyla son derece öfkeliydi (Olivier Chassignole/AFP) -
6/30
29 Nisan 2024 - Gençler, Kenya'nın Mai Mahiu bölgesi yakınlarındaki Kamuçiri köyünde sel nedeniyle sürüklenen tahrip olmuş arabayı inceliyor. Kenya'nın bu bölgesi son bir aydır sağanak yağış ve ani su baskınlarının etkisi altında. Su baskınlarının başkent Nairobi'yi de etkilediği ve bazı yolların kapatıldığı aktarılırken, birçok mahallenin de sular altında kaldığı kaydedildi. Polis, Rift Vadisi'ndeki bir kasabanın yakınlarındaki barajın çökmesi sonucu en az 45 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Polis sözcüsü, "Durum kontrol altına alınmaya çalışılıyor ancak sel riski devam ediyor" dedi. Yaşanan bu son can kayıplarıyla birlikte marttan bu yana şiddetli yağış ve seller sebebiyle ölenlerin sayısı 100'ü aşmış oldu (Luis Tato/AFP) -
7/30
28 Nisan 2024 - Yunanistan'ın Olimpiyat meşalesini Fransız organizatörlere teslim etmesinin ardından Fransa'ya doğru yola çıkan Belem, meşaleyle birlikte Korint Kanalı'ndan geçiyor. 2024 Olimpiyat Oyunları'na ev sahipliği yapacak olan Paris'ten organizatörler, 1896'daki ilk etkinliğin düzenlendiği Panathinaiko Stadyumu'nda meşaleyi cuma günü devraldı. Meşaleyi taşıyan 127 yaşındaki Fransız gemisi Belem dün Atina yakınlarındaki Pire Limanı'ndan yelken açtı. Akdeniz'deki yolculuğunun 8 Mayıs'ta tamamlanması beklenen gemi, yaklaşık 2 bin kilometre yol kat ettikten sonra Marsilya'ya varacak. Daha sonra çeşitli kasaba ve şehirler üzerinden yolculuğuna devam edecek meşale, Paris Olimpiyatları'nın 26 Temmuz'daki açılış törenine taşınacak (Aris Messinis/AFP) -
8/30
27 Nisan 2024 - Ukrayna'nın Harkiv kentinde Rusya'nın gerçekleştirdiği füze saldırısında isabet alan hastanede bir kadın enkaz temizliyor. Rus füzeleri bugün Ukrayna'nın orta ve batı kesimlerindeki enerji tesislerini vurarak, ABD'nin askeri yardımına rağmen hava savunma sistemi sıkıntısı çeken Ukrayna'nın zor durumdaki enerji sistemi üzerindeki baskıyı artırdı. Ukraynalı yetkililer, son haftalarda ağır bombardımana maruz kalan kuzeydoğu şehri Harkiv'de bir füzenin 60 hastanın bulunduğu bir hastaneye isabet ettiğini, bir kadının yaralandığını ve binaya, yakındaki su borularına ve elektrik hatlarına zarar verdiğini açıkladı (Vyacheslav Madiyevskyy/Reuters) -
9/30
26 Nisan 2024 - Almanya'nın başkenti Berlin'de polis, Federal Meclis'le Başbakanlık arasında kurulan "Gazze'ye destek" kampını tahliye etmek istedi, eylemcilerin direnişi üzerine arbede yaşandı. Polis, çadırları sökerek kamp alanının dışına çıkardı. Alman Polisi, X'te yayımladığı açıklamada protesto kampındakilerin polis memurlarına yönelik şiddet eylemleri dahil olmak üzere "tekrarlanan suçlar" işlediğini yazdı (Odd Andersen/AFP) -
10/30
25 Nisan 2024 - Portekiz'in başkenti Lizbon'da, Karanfil Devrimi'nin 50'inci yıldönümünü kutlamak için gerçekleştirilen askeri geçit töreninde askeri araçlar 25 Nisan Devrimi'ne katılan eski askerleri taşıyor. Portekiz, Avrupa'nın en uzun süreli diktatörlüğüne ve Afrika'da 13 yıl süren sömürge savaşlarına nokta koyan askeri darbenin 50'inci yılını kutladı. Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa, ülkesinin kölelik ve sömürgecilik döneminde işlediği suçların bedelini ödemesi gerektiğini söyledi (Patricia De Melo Moreira/AFP) -
11/30
24 Nisan 2024 - Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ve Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak, Berlin'de düzenlenen askeri karşılama töreninde. Bugün gerçekleştirdikleri görüşmede daha yüksek savunma işbirliğinde fikir birliğine varan iki lider, Avrupa'nın bir araya gelip Ukrayna'yı Rus istilasına karşı sonuna kadar desteklemesi gerektiğini belirtti. Almanya'nın başkentinde düzenlenen karşılama töreninde iki ülkenin ulusal marşları çalarken küçük bir protesto grubundan "Filistin'e Özgürlük" sloganı atıldı. Bu, Sunak'ın Ekim 2022'de başbakanlık koltuğuna oturduğundan beri Almanya'ya yaptığı ilk ziyaret (Liesa Johannssen/Reuters) -
12/30
23 Nisan 2024 - Fransa'nın başkenti Paris'te hayvan hakları organizasyonu PETA'dan aktivistler, Mısır Büyükelçiliği'nin önünde Mısır'ı protesto etti. Gize Piramitleri'ne turist taşımak için hayvanların kullanılmasını durdurma çağrısı yapan eylemciler, "Mısır, develere ve atlara kötü muameleyi durdur", "Gize'de hayvanların çektiği araçları yasakla" ve "Hayvanlar araç değildir" yazılı dövizleri taşıdı (Antonin Utz/AFP) -
13/30
22 Nisan 2024 - Eylemciler, Kolombiya'nın Cali kentinde Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro hükümetini sağlık ve emeklilik reformları nedeniyle prostesto ediyor. Başta başkent Bogota'nın tarihi Bolivar Meydanı olmak üzere birçok kentte sokaklara dökülen ve çoğunluğu sağ görüşlü grupların oluşturduğu kalabalık, Petro'yu "diktatörlük"le suçluyor. Ayrıca muhalifler, bu reformların ülkenin halihazırda zor durumdaki ekonomisine zarar vereceğini öne sürüyor. Devlet Başkanı Gustavo Petro, muhalefetin ülkedeki değişime karşı çıktığını iddia etmişti. Bu, 2022'de iktidara geldiğinden bu yana Gustavo Petro hükümetinin karşı karşıya kaldığı en büyük protesto (Joaquin Sarmiento/AFP) -
14/30
21 Nisan 2024 - Çin Grand Prix'sinde Red Bull'un Hollandalı sürücüsü Max Verstappen yarışırken görevli sarı bayrak sallıyor. Çin'in 2019'dan beri ilk kez ev sahipliği yaptığı grand prix yarışını Verstappen kazandı. Formula 1 Dünya Şampiyonası'nın 5. etabında McLaren'dan Britanyalı Lando Norris ikinci olurken Verstappen'in Meksikalı takım arkadaşı Sergio Perez ise yarışı üçüncü sırada tamamladı. Son üç yıldır dünya şampiyonu olan Hollandalı pilotun bu yılın şampiyonasında halihazırda en yakın rakibi Perez. Şanghay'daki yarışın ardından Verstappen'in 110, Perez'inse 85 puanı var. Sezonun 6. yarışı Miami Grand Prix'si 5 Mayıs'ta düzenlenecek (Pedro Pardo/AFP) -
15/30
20 Nisan 2024 - ABD merkezli uluslararası yardım kuruluşu World Central Kitchen'ın üyesi Damian Sobol'un cenazesi, Polonya'nın Przemyśl kentinde düzenlendi. Sobol, İsrail'in Gazze'de düzenlediği saldırıda öldürülmüştü. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, World Central Kitchen'ın 7 personelinin hayatını kaybettiği İsrail bombardımanını kınamıştı. İsrail'in 7 Ekim'de Gazze'ye başlattığı saldırıda hayatını kaybedenlerin 34 bini geçti ve yaralıların sayısı 77 bine yaklaştı (Sergey Gapon/AFP) -
16/30
19 Nisan 2024 - Eski ABD Başkanı Donald Trump, evlilik dışı ilişkilerle bağlantılı sus payı ödemelerini örtbas ettiği iddiasıyla yargılandığı davada öğle yemeği molasının ardından New York'taki Manhattan Ceza Mahkemesine giriyor. Eski bir ABD başkanının ilk kez ceza davasında yargılandığı mahkemede 12 jüri 18 Nisan'da yemin etmişti. Öte yandan Trump'ın yargılandığı tarihi "sus payı" davasının görüldüğü mahkeme binasının önünde bir kişi kendini yaktı. Görgü tanıkları, havaya broşürler atan bir erkeğin bir tenekeden kendisini yakıta buladığını ve ateşe verdiğini söyledi (Spencer Platt/AFP) -
17/30
18 Nisan 2024 - Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) Dubai kentinde sağanak yağışların ardından arabalar sular altında kalmış caddede böyle görüntülendi. Ortadoğu'nun finans merkezi olan kentin devasa otoyolları sel yüzünden tıkandı ve büyük havalimanında kaos yaşandı. Kayıtların tutulmaya başlandığı 1949'dan beri görülen en şiddetli yağışlarda BAE'de bir, Umman'da 20 kişi hayatını kaybetti. Afetin ardından aşırı yağışların bulut tohumlamadan kaynaklanıp kaynaklanmadığına dair tartışma başladı (Giuseppe Cacace/AFP) -
18/30
17 Nisan 2024 - Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Goma kentinin dış kesimlerindeki Bulengo kamponda savaştan kaçan çocuklar bulaşık yıkıyor. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, silahlı çatışmaların pençesindeki bölgeyi 16-18 Nisan'da ziyaret ediyor. Ruanda ordusunun desteklediği M23 isyancıları 2021'in son aylarından bu yana doğudaki Kuzey Kivu bölgesinin büyük kısımlarını ele geçirdi ve yaklaşık 2 milyon kişinin yerinden olmasına yol açtı (Alexis Huguet/AFP) -
19/30
16 Nisan 2024 - Danimarka'nın başkenti Kopenhag'da 17. yüzyıldan kalma tarihi borsa binası bu sabah alevlere teslim oldu ve binanın simge kulesi yıkıldı. Başkentteki en eski binalardan olan yapı, nedeni henüz bilinmeyen bir şekilde alev aldığında yenileme çalışmaları yapılıyordu. Danimarka parlamentosunun yanında yer alan bina, 1620'ler Kral IV. Christian tarafından inşa ettirilmişti (Emil Helms/AFP) -
20/30
15 Nisan 2024 - Tarihte ilk kez eski bir ABD Başkanı'nın yargılandığı ceza davası bugün başladı. New York'taki Manhattan Ceza Mahkemesi'nde görülen ilk duruşmada hakim karşısına çıkan eski Başkan, "Suçsuz olduğum için burada olmaktan gurur duyuyorum. Siyasi saiklere açılmış bu dava Amerika'ya hakarettir. Buna benzer bir olay daha önce hiç görülmedi. Buraya asla getirilmemeliydim" dedi. "Sus payı davası" diye bilinen yargılamada, Trump'a evlilik dışı ilişkilerini örtbas etmek için "sus payı" ödemeleri yapmak da dahil olmak üzere 34 ayrı suçlama yöneltiliyor. Skandallarla boğuşan 77 yaşındaki Trump, suçlu bulunması halinde 4 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilir. Trump, hakkındaki suçlamaları reddediyor ve suçsuz olduğunu savunuyor (Michael Nagle/AFP) -
21/30
14 Nisan 2024 - İran'ın İsrail'e drone ve füze saldırısı düzenlemesinin ardından bugünün erken saatlerinde başkent Tahran'daki Filistin Meydanı'nda toplanan göstericiler İran ve Filistin bayrakları sallıyor. İran'ın Şam'daki konsolosluk binasına İsrail'in 1 Nisan'da düzenlediği hava saldırısında İran Devrim Muhafızları Ordusu'ndan 7 kişinin ölmesinin ardından İran dün İsrail'e yüzlerce kamikaze drone'u, balistik ve seyir füzesiyle saldırı başlattı. İran bazı askeri hedefleri vurduğunu, İsrail ise saldırıların çoğunun hava savunma sistemlerince önlendiğini fakat bir askeri üsse füze isabet ettiğini bildirdi. Dün geceki saldırı, İran'ın kendi topraklarından İsrail'e düzenlediği ilk saldırı olma özelliği taşıyor (Atta Kenare/AFP) -
22/30
13 Nisan 2024 - Avustralya'nın Sidney kentindeki Westfield Bondi Junction alışveriş merkezinde meydana gelen bıçaklı saldırıdan sonra polis binaya giriyor. Saldırıda 6 kişiyi öldüren erkek saldırgan polis tarafından vurularak etkisiz hale getirildi. Hastaneye kaldırılan yaralılar arasında 9 aylık bir bebeğin de olduğu bildirildi. Britanya Kralı III. Charles, saldırı karşısında şoke olduğunu ve dehşete kapıldığını belirtti. New South Wales polisi ilk belirtilere göre bunun bir terör saldırısı olmadığını açıkladı (David Gray/AFP) -
23/30
12 Nisan 2024 - Myanmar'ın Myawaddy kasabasının cunta karşıtı direnişçilerin eline geçmesinden sonra ülkeden kaçmak için sınır kapısında kuyruğa giren insan seli karşısında Tayland'ın Tak eyaletinde yer alan ve Myanmar'a sınırı olan Mae Sot kentinde askeri personel nöbet tutuyor. Stratejik öneme sahip Myawaddy kasabasının gittkçe güçlenen cunta karşıtlarının eline geçtiği dün bildirilmişti. Myawaddy'de çatışmalar devam ederken, Tayland ordusu askeri devriyeleri artırmıştı. Şubat 2021'de Myanmar ordusunun yönetime el koymasının ardından ülke çapında protestolar patlak vermiş ve silahlı direniş başlamıştı (Athit Perawongmetha/Reuters) -
24/30
11 Nisan 2024 - Rusya, yörüngeye ağır yükler taşıması için tasarlanan Angara-A5 uzay aracını Vostoçni Uzay Üssü'nden fırlattı. 9 ve 10 Nisan'da çeşitli arızalar sebebiyle iptal edilen deneme saat 12.00'de gerçekleşti. Gelecekte Angara-A5 roketinin Rus yörünge istasyonunun modüllerini uzaya göndermek ve insanlı uzay araçlarını fırlatmak için kullanılması bekleniyor (AFP/ROSCOSMOS) -
25/30
10 Nisan 2024 - ABD Başkanı Joe Biden ve Japonya Başbakanı Fumiyo Kişida, Beyaz Saray'daki resmi karşılama töreninde. Çin'in askeri ve ekonomik bakımdan atağa kalktığı ortamda Biden, Hint-Pasifik'teki hayati ortaklıkları güçlendirme kararlılığını pekiştirmek adına ağırladığı Kişida'yla önemli bir Oval Ofis toplantısı da gerçekleştirecek. Biden ve Kishida arasındaki ikili görüşmenin bir parçası olarak çok çeşitli kritik sektörleri kapsayan 70'in üzerinde maddenin açıklanması bekleniyor (Andrew Caballero-Reynolds/AFP) -
26/30
9 Nisan 2024 - Nepal'in başkenti Katmandu'da güvenlik güçleri, Ulusal Demokratik Parti'nin (RPP) organize ettiği protestoda eylemcilere müdahale etti. RPP, monarşinin geri gelmesini ve Güney Asya ülkesinin bir Hindu eyaleti olmasını talep ediyor. Polis, yüzlerce kişinin katıldığı eyleme müdahale ederken göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandı. Parti, olaylarda kurmaylarından bazılarının yaralandığını açıkladı. 2008'de tahttan indirilen Kral Gyanendra'nın destekçileri, polis barikatlarını aşıp başbakanlık ve bakanlıkların olduğu alana erişmeye çalışıyordu (Prakash Mathema/AFP) -
27/30
8 Nisan 2024 - Kurtarma ekipleri Rusya'nın Orenburg bölgesinde, Ural Dağları'nın güney ucunun güneydoğusunda yer alan Orsk şehrinin sular altında kalan kısmındaki sakinleri tahliye ediyor. Rusya Acil Durumlar Bakanlığı'nın yaptığı açıklamaya göre, ülkenin 39 bölgesinde 10 bin 400'den fazla ev su altında kaldı. Orsk'taki barajın patlamasıyla 230 bin nüfuslu kentte 6 bin 100 kişi tahliye edildi. Kremlin tarafından yapılan açıklamada, Urak’daki Kurgan ve Siberya’ya bağlı Tümen bölgesindeki sellerin kaçınılmaz olduğu kaydedildi. Bu nedenle bölgede acil durum ilan edilmesi kararı alındığını duyuran Tümen Bölge Valisi Aleksandr Moor, "Acil durumu tedbiren devreye sokuyoruz" ifadesini kullandı (Anatolii Zhdanov/AFP) -
28/30
7 Nisan 2024 - RB'nin Avustralyalı pilotu Daniel Ricciardo ve Williams'ın Taylandlı pilotu Alexander Albon, Suzuka'da düzenlenen Formula 1 Japonya Grand Prix'de kaza yaptı. Yarış başladıktan saniyeler sonra yaşanan kazada Ricciardo'nun aracının tekerleği Albon'un aracına çarparak onu pist dışına itti. Sürücüler araçlarından tek başlarına çıkmayı başarırken durumlarının iyi olduğu bildirildi. Kazanın ardından tekrar başlatılan yarışı Max Verstappen birinci sırada tamamladı (JIJI/AFP) -
29/30
6 Nisan 2024 - Ekvador'un başkenti Kito'da polis ve askerler, eski Ekvador Devlet Başkanı Yardımcısı Jorge Glas savcılıktan çıkarken güvenlik operasyonu gerçekleştirdi. Dün Ekvador'da yetkililer, Kito'daki Meksika Büyükelçiliği'ne baskın düzenleyip Meksika hükümetinin siyasi sığınma hakkı vereceğini duyurduğu Glas'ı gözaltına almıştı. Meksika Devlet Başkanı Andres Manuel Lopez Obrador söz konusu hareketin ulusal egemenliğin "açık" ihlali anlamına geldiğini söyledi. Eski Ekvador Devlet Başkanı Yardımcısı Glas, hakkında yürütülen rüşvet soruşturması kapsamında 3 Ekim 2017'de tutuklanmış, Aralık 2022'de Meksika'nın Kito Büyükelçiliği'ne sığınmıştı (Rodrigo Buendia/AFP) -
30/30
5 Nisan 2024 - Doğu Kudüs'teki Mescid'i Aksa'da Ramazan ayının son cuma namazı yaklaşık 120 bin kişiyle kılındı. İsrailli yetkililer, yalnızca kısıtlı sayıdaki Müslümanın Batı Şeria'dan gelerek Mescid-i Aksa'da cuma namazı kılmasına izin verdi. Sabah saatlerinden bu yana şehrin sokaklarına çok sayıda güvenlik gücü konuşlandırılmış ve Doğu Kudüs'ün Eski Şehir bölgesi çevresindeki birçok cadde kapatılmıştı (Ammar Awad/Reuters)
Problemin sebepleri ve çözüm önerileri
Görüldüğü üzere ülkemizde ceza infaz politikalarıyla cezasızlık algısına yol açan sebep, cezaevi popülasyonunun azaltılması çabalarıdır.
Cezaevi doluluk oranlarının artışında nüfusun gençliği, göç, sosyal, kültürel, ekonomik değişimlerin rolü yadsınamaz.
Tüm bu faktörlerin kontrol altına alınması yahut suçluluğa olan etkilerinin azaltılması devletin sosyal, ekonomik, kültürel aktiviteleriyle mümkündür.
Ülkemizde ise herhangi bir alanda toplumu rahatsız edici bir yöneliş ya da belirli bir suç kategorisinde artış ortaya çıktığında, bu duruma sebebiyet veren amillerle sosyoloji, psikoloji, tıp, iktisat, kriminoloji, viktimoloji gibi bilimlerin verileriyle mücadele etmek yerine, acilen suç değilse suç olarak düzenleme, zaten bir suç tipi varsa cezaların artırılması çare olarak seçilmekte, tabir yerindeyse sineklerin çekiçle ezilmesi yoluna gidilmektedir. 8
Böylece toplumda infial uyandıran, sosyal medyada parlayan her olay sonrasında bu yaklaşım tarzıyla kamuoyunun sakinleştirilmesi hedeflenmektedir.
Halbuki ölçülülük temel hak ve özgürlüklere müdahale içeren ceza hukuku yasalaşma çabaları açısından biricik çıkış noktalarımızdan birisi olmalıdır.
2005 yılında yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu'nun bu anlamda ceza sistemi açısından zaten başlangıçta ölçülü bir kanun olmadığını, suç tipleri karşılığında öngörülen yaptırımların bilimsel, istatistiki, sosyolojik araştırmaya dayanmadığını, kişisel argümanlarla tespit edildiğini kabul etmek gerekir.
Nitekim Türk Ceza Kanunu'nun uluslararası suçlar, kişilere karşı suçlar, topluma karşı suçlar ve millete ve devlete karşı suçlar kısımlarından 64 belli başlı suç tipi baz alınarak Almanya, Hollanda, Norveç ve İspanya Ceza Kanunlarıyla mukayesesinin yapıldığı bir çalışmada, TCK'nın bu ülke kanunlarına göre görece daha ağır cezaları içerdiği karşılaştırmalı olarak ortaya koyulmuş ve bir tablo halinde yayınlanmıştır. 9
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun hazırlanmasında 765 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun hükümleri dışında 2000'li yıllarda mevcut Almanya, Polonya, Rusya, İspanya ve İsviçre gibi ülke kanunlarındaki düzenlemelerin esas alındığı bilinen bir gerçektir.
Ancak yaptırım sisteminin belirlenmesinde özgün bir yaklaşım tercih edilmiş, ayrıca infazda mevcut 647 sayılı İnfaz Kanunu'nun şartla salıvermeye ilişkin 1/2 olan oranı yerine, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'da 3/2 oranı esas alınmıştır.
Böylece 1 Haziran 2005'te yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu ve ilgili mevzuat tabiri yerindeyse "cezacı bir yaklaşımı" yansıtmıştır.
Bu tercih yukarıda bahsettiğimiz gibi 2012 yılında infazın kolaylaştırılması ihtiyacına yol açmış, ancak 2016 yılına kadar ve bu yılda yapılan yeni kolaylaştırmalar da cezaevlerindeki doluluğa çare olmamıştır.
Nitekim 2020 yılında 7242 saylı kanunla şartla salıverme süreleri yeniden düzenlenmiş, özellikle adi suçlarda tekrar 647 sayılı kanunun 1/2 oranına geri dönülmüş, denetimli serbestlikle bir yıl erken tahliye için cezaevinde en az altı ay kalma koşulu kaldırılmıştır.
Tüm bu yasalar, düzenlemeler, yaşananlar dikkate alındığında tek bir çözüm yolunun kaldığı artık Türk Ceza Kanunu'nun suçlar karşılığından öngörülen yaptırım sistemini infaz hukukunun taşıyamadığını kabul etmek ve topyekûn Türk Ceza Kanunu'nu elden geçirerek bu yanlış cezalandırma eksenli politikanın terk edilmesi gerekmektedir.
Böyle bir yasa çalışmasının mümkün olmadığı, ortaya çıkabilecek uyarlama sorunlarının yargının yükünü artıracağı, başka karmaşa ve hukuki problemlere yol açacağı düşünülebilirse de her 3 - 4 yılda bir çıkarılan örtülü özel aflar (cezaevinde çekilmesi gereken cezanın miktarını azaltan veya niteliğini hafifleten düzenlemeler) yerine sorunu kesin olarak çözüme kavuşturmak ceza adaletinin ve suç politikasının temel ilkelerine daha uygundur.
Cezaevlerindeki doluluğu etkileyen bir diğer sorun tutuklama koruma tedbirinin bir ön cezalandırma gibi uygulanması eğilimidir.
Sadece ceza muhakemesinin amaçlarına hizmet etmesi, delillerin karartılmasının ve şüpheli/sanığın kaçmasının önlenmesi hedeflerini gözetmesi gereken tutuklama, tatbikatta bu amaçlar dışında bir peşin cezalandırma, toplumun çeşitli kesimlerinde işlendiği iddia olunan suçla ilgili ortaya çıkan rahatsızlığı/infiali dindirme aracı olarak kullanılmaktadır.
Hatta toplum bu durumu o kadar normalleştirmiştir ki, kamuoyunun malumu olan herhangi bir suç olgusunda yargı makamlarının tutuklama kararı vermemesi tepkiyle karşılanabilmektedir.
Halbuki bir kimsenin tutuklanması suçlu olduğu anlamına gelmediği gibi, tutuklanmaması da suçsuz olduğu anlamını taşımamaktadır.
Ülkemiz cezaevlerinde son yılların verileri dikkate alındığında yüzde 12-15 civarında tutuklu oranı mevcuttur.
Tutuklama koruma tedbirinin uygulanmasında titiz davranılması, alternatif koruma tedbiri olan adli kontrolünün tercih edilmesi de cezaevlerindeki aşırı doluluğun önlenmesinde nispeten faydalı olabilir.
Notlar:
1. https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/w/ddn-20230512-2 (erişim tarihi: 27.03.2024).
2. Türkiye Adalet Bakanlığı Resmi Sitesi- https://cte.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/istatistik/istatistik-1.pdf
(erişim tarihi: 27.03.2024)
3. https://www.prisonstudies.org/country/turkey (erişim tarihi: 27.03.2024).
4. World Prison Bref: https://www.prisonstudies.org/country/russian-federation ,
https://www.prisonstudies.org/country/belarus (erişim tarihi: 27.03.2024)
5. World Prison Bref: https://www.prisonstudies.org/highest-to-
lowest/prison_population_rate?field_region_taxonomy_tid=14 (erişim tarihi: 27.03.2024)
6. World Prison Bref: https://www.prisonstudies.org/map/oceania (erişim tarihi: 27.03.2024)
7. World Prison Bref: https://www.prisonstudies.org/map/oceania (erişim tarihi: 27.03.2024)
8. Temel hak ve özgürlüklere müdahale oluşturan alanlarda ölçülülük ilkesini vurgulamak adına Fransız Hukukçu
Guy Braibant’ın “sineğin çekiçle ezilmemesi”, Alman Hukukçu Fritz Fleiner’in “serçelere topla ateş
edilmemesi” aforizmaları meseleyi ortaya koymaktadır. Bkz. Kocaoğlu, S. Sinan, 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu’nun Ölçülülük İlkesi Açısından İrdelenmesi, Ankara 2020, s.30.
9. Bkz. Kocaoğlu, s.44-58, 87-117.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
