2023 yılına Rusya-Ukrayna savaşı, Hint-Pasifik bölgesindeki gerilim, Sahel bölgesi başta olmak üzere Afrika kıtasında yaşanan darbeler ve iç savaşlar, doğal felaketler, koridor savaşları, küresel örgütlerin 21'inci yüzyılın sorunlarına çözüm bulmadaki yetersizliği karşısında önem kazanan bölgesel örgütler ve son olarak Gazze savaşı damgasını vurdu.
Geçen yıl sonunda kaleme aldığım "2023'e girerken Türk Dış Politikası" başlıklı yazımda yer verdiğim konular azalmadı, aksine Türkiye'nin etki alanına giren bölgelerde istikrarı ve barışı olumsuz tesir edecek yeni gelişmeler yaşandı.
Cumhuriyetin 100. yılını idrak ettiğimiz 2023'te Türkiye, bir asır öncesine kıyasla dış politikada çok daha karmaşık bir tabloyla karşı karşıya kalırken, Ankara bir yandan bölge ülkeleriyle ilişkilerini onarmaya devam etti, diğer yandan ortaya çıkan yeni sınamalar karşısında ulusal çıkarları çerçevesinde pozisyon almaya çalıştı.
Bu yazıda, 2023 yılında Türkiye için önemli olan ve 2024 yılında da Türkiye'nin gündemini meşgul edebilecek yakın coğrafyamızdaki belli başlı dış politika başlıklarını genel hatlarıyla ele alacağım.
Haftaya ise, Balkanlar dahil Türkiye'nin Batı'yla olan ilişkileri, uluslararası sistemin karşı karşıya kaldığı sınamalar, koridor savaşları ve enerji gibi diğer başlıklara değineceğim.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Rusya-Ukrayna savaşı
Türkiye 2023 yılında da savaşan taraflar arasındaki denge politikasını sürdürerek, çatışmaların sona erdirilmesi ve tarafların müzakere masasına dönmesi için çaba harcadı.
Türkiye ayrıca, Tahıl Koridoru Anlaşması'nın uzatılması için yoğun diplomatik girişimlerde bulundu. Temmuz 2022'de imzalanan anlaşma bir yıl boyunca dört defa uzatıldı. Bu süreçte 30 milyon tondan fazla tahıl dünya pazarlarına ulaştı.
Öte yandan, üçüncü ülkelerin yaptırımlarına prensip olarak katılmayan Türkiye, savaşın uzamasıyla Batı'nın artan oranda baskısına maruz kaldı.
Bu çerçevede, ABD bazı Türk şirketlerine ve şahıslara yaptırım uygulama kararı aldı. Batı'da ve özellikle ABD'de başkanlık seçimlerinin yaklaşmasının etkisiyle Ukrayna'ya yönelik bir tutum değişikliği olması beklenebilir.
Nitekim, Zelenski'nin aralık ayında Vaşington'a yaptığı ziyaretten eli boş dönmesi ve Macaristan'ın vetosu nedeniyle AB'nin Ukrayna'ya çok yıllı yardım paketini onaylayamaması bu tutum değişikliğinin ilk emareleri oldu.
Yapılan her türlü askeri ve maddi yardıma rağmen Kiev'in hedeflerine ulaşamaması ve işgal altındaki topraklarının büyük bir kısmının hala Rusya'nın kontrolünde olması, yakın gelecekte Batı'nın Ukrayna'yı yeniden müzakere masasına dönmeye teşvik etmesine neden olabilecektir.
Bu aşamaya gelene kadar Türkiye'nin ilave yaptırımlara maruz kalmaması için dikkatli davranması gerekecektir.
Buna ilaveten, müzakerelere yeniden dönülmesi halinde krizin en başında oynadığı arabuluculuk rolünü üstlenebilmesi için Türkiye'nin önümüzdeki dönemde savaşan taraflara eş mesafede durmaya devam etmesi "dürüst arabulucu" olabilmesi açısından elzemdir.
Yükselen Asya
Türkiye 2023 yılında da tarihi, kültürel ve soydaşlık bağları olan Orta Asya ülkeleriyle ve "Yeniden Asya" girişiminin bir parçası olarak Asya kıtasıyla ilişkilerini geliştirmeye devam etti.
Bu çerçevede, Türkiye Türk Devletleri Teşkilatı başta olmak üzere bölgesel örgütlerle ilişkilerini pekiştirirken, ikili ziyaretlerle eski kıtayla daha köklü ve kurumsal bir işbirliği tesis etme yoluna gitti.
2023'te ABD'nin Çin'i çevreleme politikası, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelmesiyle ortaya çıkan boşluk ve enerji krizi nedeniyle, doğal kaynaklar açısından zengin Orta Asya ülkeleri artan oranda büyük güçlerin rekabet alanı haline gelmeye başladı.
Bu bağlamda "Orta Koridor"un da önemi arttı. Bölgede ağırlığı olan Türkiye'nin değişen küresel dinamikler çerçevesinde jeo-stratejik konumunu öne çıkartarak, Orta Asya'ya ilişkin oluşturulacak yeni stratejiler konusunda Rusya'yla olan ilişkilerini etkilemeden ABD başta olmak üzere Batı ülkeleriyle işbirliğine gitmesi, bölgesel gücüne çarpan etkisi yaratacaktır.
Dünyadaki konumunu hem ekonomik ve de siyasi açıdan giderek sağlamlaştıran Çin ile Türkiye arasındaki ilişkilerde ise 2023 yılında olumlu gelişmeler yaşandı.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi'nin Türkiye ziyareti ve tarafların Tek Kuşak Yol ile Orta Koridor girişimlerini uyumlaştırma yönünde aldıkları karar bu bağlamda kayda değerdi. Türkiye-Çin ilişkilerindeki bu gelişmeyi Çin'in Ortadoğu'ya yönelik artan ilgisiyle birlikte değerlendirmek doğru olacaktır.
20. yüzyılda ABD ile SSCB ve sonrasında Rusya ile denge politikası yürüten Türkiye'nin 21. yüzyıla damgasını vuracak ABD-Çin rekabeti karşısında benzer bir denge politikası izlemesi stratejik çıkarına olacaktır.
Avrupa ülkeleri iki süper güç arasında kendilerini konumlandırmaya başlamışken, Türkiye'nin de ABD ile Çin çekişmesinde Doğu-Batı ekseninde köprü rolünü güçlendirecek uzun vadeli bir politika oluşturması ve bunu tutarlı bir şekilde uygulaması önemlidir.
Kafkaslar: Barışa hem çok yakın hem de çok uzak
Azerbaycan'ın İkinci Karabağ Savaşı sonrasında elde ettiği zaferle Kafkaslarda değişen dengelerin sancıları 2023 yılında da sürdü.
Diasporanın da etkisiyle büyük güçleri arkasına almaya çalışan ve zaman zaman bu güçleri birbirine karşı da oynamaya çalışan Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki süregelen gerginlik ara ara sıcak çatışmalar yaşanmasına neden oldu.
Karabağ Ermenilerinin sözde Cumhurbaşkanlığı seçimleri düzenlemeleri ve 10 Kasım 2020 tarihli ateşkes anlaşmasına aykırı olarak yıl içerisinde gerçekleştirdikleri provokatif eylemler sonucunda Azerbaycan 19-20 Eylül tarihlerinde düzenlediği "anti-terör operasyonu"yla işgal altındaki topraklarını geri aldı.
Daha önce ABD, Fransa, Rusya ve AB'nin arabuluculuğunda bir araya gelen taraflar yıl sonuna doğru doğrudan müzakerelerin yürütülmesi yönünde bazı adımlar attı.
Teknik düzeyde gerçekleştirilen temaslar neticesinde iki ülke bazı güven artırıcı önlemler üzerinde anlaştı, bu çerçevede taraflar arasında esir takası yapıldı.
İki ülke arasındaki ilişkiler Türkiye-Ermenistan ilişkileri üzerinde doğrudan etki yaratmaya devam etti. Türkiye'de 6 Şubat'ta yaşanan depremler sonrasında Ermenistan Türkiye'ye yardım gönderen ilk ülkeler arasında yer aldı.
Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan Ankara'ya tarihi bir ziyaret gerçekleştirdi. Söz konusu ziyaret çerçevesinde taraflar arasında bazı güven artırıcı önlemler üzerinde mutabık kalındı.
Paşinyan'ın Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yeniden seçilmesi sonrasında Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde düzenlenen törene iştirak etmesi de üzerindeki baskılar düşünüldüğünde, cesur bir adım oldu.
2024 yılında Azerbaycan ile Ermenistan arasında doğrudan görüşmeler neticesinde nihai bir barış anlaşması imzalanması Türkiye ile Ermenistan ilişkilerinin gelişmesine olumlu katkı sağlayacaktır.
Öte yandan, Azerbaycan-Ermenistan ilişkilerinden bağımsız olarak Mirzoyan'ın Ankara'yı ziyaretinde üzerinde mutabık kalınan bazı adımların atılması normalleşme sürecine zemin hazırlamak açısından yararlı olacaktır.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
27 Nisan 2024 - Ukrayna'nın Harkiv kentinde Rusya'nın gerçekleştirdiği füze saldırısında isabet alan hastanede bir kadın enkaz temizliyor. Rus füzeleri bugün Ukrayna'nın orta ve batı kesimlerindeki enerji tesislerini vurarak, ABD'nin askeri yardımına rağmen hava savunma sistemi sıkıntısı çeken Ukrayna'nın zor durumdaki enerji sistemi üzerindeki baskıyı artırdı. Ukraynalı yetkililer, son haftalarda ağır bombardımana maruz kalan kuzeydoğu şehri Harkiv'de bir füzenin 60 hastanın bulunduğu bir hastaneye isabet ettiğini, bir kadının yaralandığını ve binaya, yakındaki su borularına ve elektrik hatlarına zarar verdiğini açıkladı (Vyacheslav Madiyevskyy/Reuters) -
2/30
26 Nisan 2024 - Almanya'nın başkenti Berlin'de polis, Federal Meclis'le Başbakanlık arasında kurulan "Gazze'ye destek" kampını tahliye etmek istedi, eylemcilerin direnişi üzerine arbede yaşandı. Polis, çadırları sökerek kamp alanının dışına çıkardı. Alman Polisi, X'te yayımladığı açıklamada protesto kampındakilerin polis memurlarına yönelik şiddet eylemleri dahil olmak üzere "tekrarlanan suçlar" işlediğini yazdı (Odd Andersen/AFP) -
3/30
25 Nisan 2024 - Portekiz'in başkenti Lizbon'da, Karanfil Devrimi'nin 50'inci yıldönümünü kutlamak için gerçekleştirilen askeri geçit töreninde askeri araçlar 25 Nisan Devrimi'ne katılan eski askerleri taşıyor. Portekiz, Avrupa'nın en uzun süreli diktatörlüğüne ve Afrika'da 13 yıl süren sömürge savaşlarına nokta koyan askeri darbenin 50'inci yılını kutladı. Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa, ülkesinin kölelik ve sömürgecilik döneminde işlediği suçların bedelini ödemesi gerektiğini söyledi (Patricia De Melo Moreira/AFP) -
4/30
24 Nisan 2024 - Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ve Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak, Berlin'de düzenlenen askeri karşılama töreninde. Bugün gerçekleştirdikleri görüşmede daha yüksek savunma işbirliğinde fikir birliğine varan iki lider, Avrupa'nın bir araya gelip Ukrayna'yı Rus istilasına karşı sonuna kadar desteklemesi gerektiğini belirtti. Almanya'nın başkentinde düzenlenen karşılama töreninde iki ülkenin ulusal marşları çalarken küçük bir protesto grubundan "Filistin'e Özgürlük" sloganı atıldı. Bu, Sunak'ın Ekim 2022'de başbakanlık koltuğuna oturduğundan beri Almanya'ya yaptığı ilk ziyaret (Liesa Johannssen/Reuters) -
5/30
23 Nisan 2024 - Fransa'nın başkenti Paris'te hayvan hakları organizasyonu PETA'dan aktivistler, Mısır Büyükelçiliği'nin önünde Mısır'ı protesto etti. Gize Piramitleri'ne turist taşımak için hayvanların kullanılmasını durdurma çağrısı yapan eylemciler, "Mısır, develere ve atlara kötü muameleyi durdur", "Gize'de hayvanların çektiği araçları yasakla" ve "Hayvanlar araç değildir" yazılı dövizleri taşıdı (Antonin Utz/AFP) -
6/30
22 Nisan 2024 - Eylemciler, Kolombiya'nın Cali kentinde Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro hükümetini sağlık ve emeklilik reformları nedeniyle prostesto ediyor. Başta başkent Bogota'nın tarihi Bolivar Meydanı olmak üzere birçok kentte sokaklara dökülen ve çoğunluğu sağ görüşlü grupların oluşturduğu kalabalık, Petro'yu "diktatörlük"le suçluyor. Ayrıca muhalifler, bu reformların ülkenin halihazırda zor durumdaki ekonomisine zarar vereceğini öne sürüyor. Devlet Başkanı Gustavo Petro, muhalefetin ülkedeki değişime karşı çıktığını iddia etmişti. Bu, 2022'de iktidara geldiğinden bu yana Gustavo Petro hükümetinin karşı karşıya kaldığı en büyük protesto (Joaquin Sarmiento/AFP) -
7/30
21 Nisan 2024 - Çin Grand Prix'sinde Red Bull'un Hollandalı sürücüsü Max Verstappen yarışırken görevli sarı bayrak sallıyor. Çin'in 2019'dan beri ilk kez ev sahipliği yaptığı grand prix yarışını Verstappen kazandı. Formula 1 Dünya Şampiyonası'nın 5. etabında McLaren'dan Britanyalı Lando Norris ikinci olurken Verstappen'in Meksikalı takım arkadaşı Sergio Perez ise yarışı üçüncü sırada tamamladı. Son üç yıldır dünya şampiyonu olan Hollandalı pilotun bu yılın şampiyonasında halihazırda en yakın rakibi Perez. Şanghay'daki yarışın ardından Verstappen'in 110, Perez'inse 85 puanı var. Sezonun 6. yarışı Miami Grand Prix'si 5 Mayıs'ta düzenlenecek (Pedro Pardo/AFP) -
8/30
20 Nisan 2024 - ABD merkezli uluslararası yardım kuruluşu World Central Kitchen'ın üyesi Damian Sobol'un cenazesi, Polonya'nın Przemyśl kentinde düzenlendi. Sobol, İsrail'in Gazze'de düzenlediği saldırıda öldürülmüştü. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, World Central Kitchen'ın 7 personelinin hayatını kaybettiği İsrail bombardımanını kınamıştı. İsrail'in 7 Ekim'de Gazze'ye başlattığı saldırıda hayatını kaybedenlerin 34 bini geçti ve yaralıların sayısı 77 bine yaklaştı (Sergey Gapon/AFP) -
9/30
19 Nisan 2024 - Eski ABD Başkanı Donald Trump, evlilik dışı ilişkilerle bağlantılı sus payı ödemelerini örtbas ettiği iddiasıyla yargılandığı davada öğle yemeği molasının ardından New York'taki Manhattan Ceza Mahkemesine giriyor. Eski bir ABD başkanının ilk kez ceza davasında yargılandığı mahkemede 12 jüri 18 Nisan'da yemin etmişti. Öte yandan Trump'ın yargılandığı tarihi "sus payı" davasının görüldüğü mahkeme binasının önünde bir kişi kendini yaktı. Görgü tanıkları, havaya broşürler atan bir erkeğin bir tenekeden kendisini yakıta buladığını ve ateşe verdiğini söyledi (Spencer Platt/AFP) -
10/30
18 Nisan 2024 - Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) Dubai kentinde sağanak yağışların ardından arabalar sular altında kalmış caddede böyle görüntülendi. Ortadoğu'nun finans merkezi olan kentin devasa otoyolları sel yüzünden tıkandı ve büyük havalimanında kaos yaşandı. Kayıtların tutulmaya başlandığı 1949'dan beri görülen en şiddetli yağışlarda BAE'de bir, Umman'da 20 kişi hayatını kaybetti. Afetin ardından aşırı yağışların bulut tohumlamadan kaynaklanıp kaynaklanmadığına dair tartışma başladı (Giuseppe Cacace/AFP) -
11/30
17 Nisan 2024 - Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Goma kentinin dış kesimlerindeki Bulengo kamponda savaştan kaçan çocuklar bulaşık yıkıyor. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, silahlı çatışmaların pençesindeki bölgeyi 16-18 Nisan'da ziyaret ediyor. Ruanda ordusunun desteklediği M23 isyancıları 2021'in son aylarından bu yana doğudaki Kuzey Kivu bölgesinin büyük kısımlarını ele geçirdi ve yaklaşık 2 milyon kişinin yerinden olmasına yol açtı (Alexis Huguet/AFP) -
12/30
16 Nisan 2024 - Danimarka'nın başkenti Kopenhag'da 17. yüzyıldan kalma tarihi borsa binası bu sabah alevlere teslim oldu ve binanın simge kulesi yıkıldı. Başkentteki en eski binalardan olan yapı, nedeni henüz bilinmeyen bir şekilde alev aldığında yenileme çalışmaları yapılıyordu. Danimarka parlamentosunun yanında yer alan bina, 1620'ler Kral IV. Christian tarafından inşa ettirilmişti (Emil Helms/AFP) -
13/30
15 Nisan 2024 - Tarihte ilk kez eski bir ABD Başkanı'nın yargılandığı ceza davası bugün başladı. New York'taki Manhattan Ceza Mahkemesi'nde görülen ilk duruşmada hakim karşısına çıkan eski Başkan, "Suçsuz olduğum için burada olmaktan gurur duyuyorum. Siyasi saiklere açılmış bu dava Amerika'ya hakarettir. Buna benzer bir olay daha önce hiç görülmedi. Buraya asla getirilmemeliydim" dedi. "Sus payı davası" diye bilinen yargılamada, Trump'a evlilik dışı ilişkilerini örtbas etmek için "sus payı" ödemeleri yapmak da dahil olmak üzere 34 ayrı suçlama yöneltiliyor. Skandallarla boğuşan 77 yaşındaki Trump, suçlu bulunması halinde 4 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilir. Trump, hakkındaki suçlamaları reddediyor ve suçsuz olduğunu savunuyor (Michael Nagle/AFP) -
14/30
14 Nisan 2024 - İran'ın İsrail'e drone ve füze saldırısı düzenlemesinin ardından bugünün erken saatlerinde başkent Tahran'daki Filistin Meydanı'nda toplanan göstericiler İran ve Filistin bayrakları sallıyor. İran'ın Şam'daki konsolosluk binasına İsrail'in 1 Nisan'da düzenlediği hava saldırısında İran Devrim Muhafızları Ordusu'ndan 7 kişinin ölmesinin ardından İran dün İsrail'e yüzlerce kamikaze drone'u, balistik ve seyir füzesiyle saldırı başlattı. İran bazı askeri hedefleri vurduğunu, İsrail ise saldırıların çoğunun hava savunma sistemlerince önlendiğini fakat bir askeri üsse füze isabet ettiğini bildirdi. Dün geceki saldırı, İran'ın kendi topraklarından İsrail'e düzenlediği ilk saldırı olma özelliği taşıyor (Atta Kenare/AFP) -
15/30
13 Nisan 2024 - Avustralya'nın Sidney kentindeki Westfield Bondi Junction alışveriş merkezinde meydana gelen bıçaklı saldırıdan sonra polis binaya giriyor. Saldırıda 6 kişiyi öldüren erkek saldırgan polis tarafından vurularak etkisiz hale getirildi. Hastaneye kaldırılan yaralılar arasında 9 aylık bir bebeğin de olduğu bildirildi. Britanya Kralı III. Charles, saldırı karşısında şoke olduğunu ve dehşete kapıldığını belirtti. New South Wales polisi ilk belirtilere göre bunun bir terör saldırısı olmadığını açıkladı (David Gray/AFP) -
16/30
12 Nisan 2024 - Myanmar'ın Myawaddy kasabasının cunta karşıtı direnişçilerin eline geçmesinden sonra ülkeden kaçmak için sınır kapısında kuyruğa giren insan seli karşısında Tayland'ın Tak eyaletinde yer alan ve Myanmar'a sınırı olan Mae Sot kentinde askeri personel nöbet tutuyor. Stratejik öneme sahip Myawaddy kasabasının gittkçe güçlenen cunta karşıtlarının eline geçtiği dün bildirilmişti. Myawaddy'de çatışmalar devam ederken, Tayland ordusu askeri devriyeleri artırmıştı. Şubat 2021'de Myanmar ordusunun yönetime el koymasının ardından ülke çapında protestolar patlak vermiş ve silahlı direniş başlamıştı (Athit Perawongmetha/Reuters) -
17/30
11 Nisan 2024 - Rusya, yörüngeye ağır yükler taşıması için tasarlanan Angara-A5 uzay aracını Vostoçni Uzay Üssü'nden fırlattı. 9 ve 10 Nisan'da çeşitli arızalar sebebiyle iptal edilen deneme saat 12.00'de gerçekleşti. Gelecekte Angara-A5 roketinin Rus yörünge istasyonunun modüllerini uzaya göndermek ve insanlı uzay araçlarını fırlatmak için kullanılması bekleniyor (AFP/ROSCOSMOS) -
18/30
10 Nisan 2024 - ABD Başkanı Joe Biden ve Japonya Başbakanı Fumiyo Kişida, Beyaz Saray'daki resmi karşılama töreninde. Çin'in askeri ve ekonomik bakımdan atağa kalktığı ortamda Biden, Hint-Pasifik'teki hayati ortaklıkları güçlendirme kararlılığını pekiştirmek adına ağırladığı Kişida'yla önemli bir Oval Ofis toplantısı da gerçekleştirecek. Biden ve Kishida arasındaki ikili görüşmenin bir parçası olarak çok çeşitli kritik sektörleri kapsayan 70'in üzerinde maddenin açıklanması bekleniyor (Andrew Caballero-Reynolds/AFP) -
19/30
9 Nisan 2024 - Nepal'in başkenti Katmandu'da güvenlik güçleri, Ulusal Demokratik Parti'nin (RPP) organize ettiği protestoda eylemcilere müdahale etti. RPP, monarşinin geri gelmesini ve Güney Asya ülkesinin bir Hindu eyaleti olmasını talep ediyor. Polis, yüzlerce kişinin katıldığı eyleme müdahale ederken göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandı. Parti, olaylarda kurmaylarından bazılarının yaralandığını açıkladı. 2008'de tahttan indirilen Kral Gyanendra'nın destekçileri, polis barikatlarını aşıp başbakanlık ve bakanlıkların olduğu alana erişmeye çalışıyordu (Prakash Mathema/AFP) -
20/30
8 Nisan 2024 - Kurtarma ekipleri Rusya'nın Orenburg bölgesinde, Ural Dağları'nın güney ucunun güneydoğusunda yer alan Orsk şehrinin sular altında kalan kısmındaki sakinleri tahliye ediyor. Rusya Acil Durumlar Bakanlığı'nın yaptığı açıklamaya göre, ülkenin 39 bölgesinde 10 bin 400'den fazla ev su altında kaldı. Orsk'taki barajın patlamasıyla 230 bin nüfuslu kentte 6 bin 100 kişi tahliye edildi. Kremlin tarafından yapılan açıklamada, Urak’daki Kurgan ve Siberya’ya bağlı Tümen bölgesindeki sellerin kaçınılmaz olduğu kaydedildi. Bu nedenle bölgede acil durum ilan edilmesi kararı alındığını duyuran Tümen Bölge Valisi Aleksandr Moor, "Acil durumu tedbiren devreye sokuyoruz" ifadesini kullandı (Anatolii Zhdanov/AFP) -
21/30
7 Nisan 2024 - RB'nin Avustralyalı pilotu Daniel Ricciardo ve Williams'ın Taylandlı pilotu Alexander Albon, Suzuka'da düzenlenen Formula 1 Japonya Grand Prix'de kaza yaptı. Yarış başladıktan saniyeler sonra yaşanan kazada Ricciardo'nun aracının tekerleği Albon'un aracına çarparak onu pist dışına itti. Sürücüler araçlarından tek başlarına çıkmayı başarırken durumlarının iyi olduğu bildirildi. Kazanın ardından tekrar başlatılan yarışı Max Verstappen birinci sırada tamamladı (JIJI/AFP) -
22/30
6 Nisan 2024 - Ekvador'un başkenti Kito'da polis ve askerler, eski Ekvador Devlet Başkanı Yardımcısı Jorge Glas savcılıktan çıkarken güvenlik operasyonu gerçekleştirdi. Dün Ekvador'da yetkililer, Kito'daki Meksika Büyükelçiliği'ne baskın düzenleyip Meksika hükümetinin siyasi sığınma hakkı vereceğini duyurduğu Glas'ı gözaltına almıştı. Meksika Devlet Başkanı Andres Manuel Lopez Obrador söz konusu hareketin ulusal egemenliğin "açık" ihlali anlamına geldiğini söyledi. Eski Ekvador Devlet Başkanı Yardımcısı Glas, hakkında yürütülen rüşvet soruşturması kapsamında 3 Ekim 2017'de tutuklanmış, Aralık 2022'de Meksika'nın Kito Büyükelçiliği'ne sığınmıştı (Rodrigo Buendia/AFP) -
23/30
5 Nisan 2024 - Doğu Kudüs'teki Mescid'i Aksa'da Ramazan ayının son cuma namazı yaklaşık 120 bin kişiyle kılındı. İsrailli yetkililer, yalnızca kısıtlı sayıdaki Müslümanın Batı Şeria'dan gelerek Mescid-i Aksa'da cuma namazı kılmasına izin verdi. Sabah saatlerinden bu yana şehrin sokaklarına çok sayıda güvenlik gücü konuşlandırılmış ve Doğu Kudüs'ün Eski Şehir bölgesi çevresindeki birçok cadde kapatılmıştı (Ammar Awad/Reuters) -
24/30
4 Nisan 2024 - Tayvan'ın doğusundaki Hualien kentinde meydana gelen şiddetli depremin ertesi günü bir yapı mühendisi, eğilmiş bir binadan örnek alıyor. Doğu Asya ülkesinde gerçekleşen afet sonrası en az 10 kişi hayatını kaybetti ve binden fazla da yaralı var. 7,4 şiddetindeki depremin hasar verdiği bina sayısıysa 125. Adada son 25 yıldır görülen en şiddetli depremin merkez üssü Hualien'de 300 bin kişi yaşıyor (Chiang Ying-ying/AP) -
25/30
3 Nisan 2024 - Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nin 37'inci Deniz Piyade Tugayı'ndan bir asker, Ukrayna'nın güneyinde açıklanmayan bir yerde gerçekleştirilen askeri tatbikatlar sırasında Fransız AMX-10 RC zırhlı aracında. Rusya'nın Ukrayna'ya tam kapsamlı bir istila başlatmasının üzerinden 769 gün geçti ve savaş tüm hızıyla devam ediyor. Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Rusya'nın yılın başından itibaren Ukrayna'nın doğusunda 403 kilometrekare toprak ele geçirdiğini söylerken Ukrayna bu iddiayı reddetti. Öte yandan Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, seferberlik yaşını 27'den 25'e düşüren yasayı imzaladı (Ivan Antypenko/Reuters) -
26/30
2 Nisan 2024 - Kudüs'te İsrail'in parlamentosu Knesset önünde bir protestocu, Hamas'ın 7 Ekim'de düzenlediği saldırıda rehin alınanların derhal serbest bırakılması için düzenlenen eylemde. Parlamento binasının çevresinde kurulan çadırlarda yurttaşlar erken seçim çağrısı yaparken, İsrail genelinde halk geceleri de sokaklara çıkarak Başbakan Binyamin Netanyahu'yu istifaya davet ediyor. Öte yandan ABD merkezli kâr amacı gütmeyen kuruluş World Central Kitchen, İsrail'in hedefli saldırısında Avustralyalı, Polonyalı, Birleşik Krallıklı ve ABD-Kanadalı personellerinin Gazze'de öldürüldüğünü açıkladı (Ronen Zvulun/Reuters) -
27/30
1 Nisan 2024 - Tayvan'ın bağımsızlık yanlısı aktivistlerden biri (sağda) Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in maskesiyle banknot taşırken, diğeri Tayvan'ın eski devlet başkanı Ma Ying-jeou'nun maskesiyle Tayvan haritası tutarak Taoyuan Uluslararası Havalimanı önünde protesto gösterisi yapıyor. Tayvan'ın eski devlet başkanı Ma Ying-jeou, iki ülke arasındaki gerilimi düşürmeyi amaçlayan ziyaret için bugün Çin'e gitti. Güney Çin'in Guangdong eyaletindeki Shenzhen şehrine uçmadan önce gazetecilere kısa bir açıklama yapan Ma, "Bu bir barış ve dostluk gezisi" dedi. Ma, şimdiki Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen'in seçilmesinden kısa bir süre önce, 2015 sonlarında Singapur'da Şi 'yle önemli bir zirve için bir araya gelmişti (Yan Zhao/AFP) -
28/30
31 Mart 2024 - Fransa'nın batısında yer alan Chinon'daki Vienne Nehri'nin taşması nedeniyle bazı alanlar sular altında kaldı. Fransa'nın içbatı kesiminde dünden beri yaşanan şiddetli nehir taşkınlarının ardından Indre-et-Loire ve Vienne'de yüzden fazla kişi evlerinden tahliye edildi ve Haute-Vienne'de bir kanocunun kaybolduğu bildirildi (Pascal Lachenaud/AFP) -
29/30
30 Mart 2024 - New York Polis Teşkilatı'ndan Jonathan Diller'ın cenazesine binlerce kişi katıldı. Pazartesi günü yanlış park eden bir araca müdahale ederken arabanın içinden ateş açılması sonucu karnından vurulan polis memuru, kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetmişti. Diller, son iki yılda New York'ta görev başındayken öldürülen ilk polis memuru oldu. New York Emniyet Müdürü Edward Caban, cenazede Diller'ı dedektifliğe terfi ettirdi ve teşkilatın sonuna kadar ailenin yanınca olacağı sözünü verdi (Jeenah Moon/AP) -
30/30
29 Mart 2024 - Filistinliler Gazze Şeridi'nin orta kısmında yer alan Magazi mülteci kampındaki hasar görmüş ve yıkılmış binaların yanından geçiyor. Gazze Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucu 71 Filistinlinin öldüğünü ve 112'sinin de yaralandığını açıklarken, UNICEF sözcüsü James Elder, Gazze'de karşılaştığı herkesin "Gıdaya ihtiyacımız var" dediğini belirtti. Öte yandan Reuters'ın aktardığına göre ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan bir yetkili, Gazze'nin kuzeyindeki bazı bölgelerde halihazırda kıtlık yaşanıyor olması ihtimalinin epey yüksek olduğunu söyledi (AFP)
Ortadoğu'nun kalbi Filistin
Geçen yılki yazımda "İsrail'de Benyamin Netanyahu'nun altıncı defa Başbakan olması ve ülke tarihinin en sağcı koalisyonunu kurması 2023'te İran'ın Suriye, Lübnan ve Filistin'de bulunan uzantıları ile İsrail arasında gerginliğin artmasına neden olabilir" değerlendirmesinde bulunmuştum.
Netanyahu hükümetinde yer alan aşırı sağcı koalisyon ortaklarının Filistinlilere yönelik provokatif eylemleri, Netanyahu'nun yıllardır Hamas'a dolaylı yoldan destek verilmesini sağlayarak Filistinlilerarası bölünmeyi körüklemesi, ayrıca İbrahim Anlaşmaları'yla birlikte Filistin'e rağmen Arap ülkeleriyle normalleşme çabaları, her geçen gün yaşam koşulları daha da kötüleşen Filistinliler nezdinde tepkilerin artmasına neden oldu.
7 Ekim günü Hamas'ın İsrail'e karşı başlattığı Aksa Tufanı Operasyonu Ortadoğu'da esen barış rüzgarlarının Filistin meselesi çözüme kavuşturulmadan süremeyeceğini net bir şekilde ortaya koymuş oldu.
Son üç aydır dünyanın gözleri önünde büyük bir katliam yaşanıyor, ABD başta olmak üzere hem Batı hem de Arap ülkeleri İsrail'i durdurmak için gereken kararlılığı gösterebilmiş değil. 2024'te Gazze'de hangi gelişmeleri ve senaryoları görebileceğimizi geçen haftaki yazımda aktardım.
Geçmişten bu yana Filistin-İsrail ihtilafına endeksli olan Türkiye-İsrail ilişkileri Gazze savaşıyla birlikte kopma noktasına geldi.
Öte yandan, ABD ile Türkiye arasındaki derin güven bunalımı ABD'nin Türkiye'yi bölgedeki çözüm arayışlarından dışlamasına neden oldu.
ABD, Hamas'a destek veren ve üst düzey yetkililerine ev sahipliği yapan Katar'la müzakere sürecini yürütmeyi tercih etti.
Türkiye ise, BM Genel Kurulu'na sunulan tasarılara eş-sunucu olarak, 11 Kasım'da düzenlenen İslam İşbirliği Teşkilatı ve Arap Birliği Ortak Zirvesi kararları neticesinde 7 ülkenin Dışişleri Bakanlarından oluşan Eylem Grubu'na katılarak ve Taylandlı rehinelerin serbest kalmasını sağlayarak, Gazze'ye insani ve tıbbi yardım eli uzatarak üzerine düşeni yerine getirmeye çalıştı.
Bölgeyle tarihi bağları olan Türkiye 2024 yılında çözümün bir parçası haline gelerek, kalıcı barışın tesisi amacıyla diplomatik çabalarını artırmalıdır.
Filistin-İsrail ihtilafının sona erdirilmesi yönünde atılan adımların Türkiye'nin güvenliğine de şüphesiz olumlu yansımaları olacaktır.
Türkiye'nin İsrail'le olan ilişkilerinin Netanyahu'nun iktidarda kaldığı sürece düzelmesi ise mümkün görünmemektedir.
İsrail'de iki devletli çözümü destekleyecek bir iktidarın başa gelmesi halinde iki ülke arasında yeniden normalleşme adımlarının atılması gündeme gelebilecektir.
2023'te Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır'la ilişkilerini onarmaya devam eden Türkiye'nin 2024 yılında da bölge ülkeleriyle karşılıklı çıkar temelinde kurumsal ilişkilerini geliştirmeyi sürdürmesi değişime gebe olan Ortadoğu'daki gelişmelerin dışında kalmaması ve bu gelişmelere kendi çıkarları doğrultusunda yön verebilmesi için yararlı olacaktır.
Türkiye'nin ulusal güvenliğini doğrudan etkileyen Suriye ve Irak
2022'nin son haftasında 11 yıl aradan sonra ilk defa Türkiye ile Esad yönetimi arasında Moskova'da Rusya'nın ev sahipliğinde resmi temaslar gerçekleştirilmiş, Suriye ile normalleşme adımları atılmaya başlanmıştı.
2023 yılında ise, taraflar Rusya'nın arabuluculuğunda tekrar bir araya gelmiş olsa da Şam Yönetimi'nin Türkiye'yle görüşme konusundaki isteksizliği nedeniyle süreç istenilen hızda ve şekilde ilerleyemedi.
Suriye'nin Arap Birliği'ne kabulü ve Arap ülkelerinin Suriye'yle diplomatik ilişkilerini yeniden tesis etmeye başlaması da Şam açısından Türkiye ile normalleşmesi bir öncelik olmaktan çıkardı.
İki ülke arasında terörle mücadele ve mülteciler başta olmak üzere çözüm bekleyen birçok mesele bulunmaktadır.
Ayrıca, 2024 yılında gerçekleştirilecek ABD Başkanlık seçimlerinde Donald Trump'ın yeniden seçilmesiyle Suriye'deki ABD askerlerinin çekilmesi gündeme gelebilir.
Bu durum da Şam Yönetimi'yle terörle mücadele konusunda işbirliği yapılmasını daha da acil hale getirebilir. Tüm bu hususlar ışığında, yeni yılda normalleşme adımlarına bırakıldığı yerden başlanması ve arabuluculardan ziyade Ankara-Şam hattında doğrudan müzakerelerin yürütülmesi sürecin daha sağlıklı ve hızlı ilerleyebilmesi açısından yararlı olacaktır.
Irak Anayasası'nın 7'inci maddesi, Irak devletini Irak topraklarında komşu ülkelere tehdit oluşturacak terör örgütlerini barındırmamakla yükümlü kılmaktadır.
Ancak Irak bugüne kadar kendi sınırları içerisinden Türkiye'ye yönelik terör tehdidini bertaraf etmekte başarılı olmamıştır.
Önümüzdeki dönemde Irak'tan terörle mücadele konusunda kararlı bir tutum benimsemesinin talep edilmesi ve iki ülke arasındaki mevcut güvenlik işbirliği mekanizmalarının daha etkin bir şekilde işletilmesinin sağlanması terörün kökünü kazımak açısından elzemdir.
Bölge dışı aktörler hem Suriye hem de Irak'tan er ya da geç çekilecektir. Bu nedenle, Şam ve Bağdat'ın Ankara'yla işbirliği yapması her şeyden evvel kendi bekaları açısından önemlidir.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
