Jeologlar, bir zamanlar bugünkü Güney Çin Denizi'nin temelini oluşturan ve 20 milyon yıl önce ortadan kaybolan bir mega levhanın kalıntılarını buldu.
Var olduğu dönemde Pontus Okyanusu diye bilinen bir okyanusun altında yer aldığı için bilim insanları ona "Pontus plakası" adını verdi.
Bulgulara göre Pontus tektonik levhası, ortadan kaybolmadan önce Pasifik Okyanusu'nun dörtte biri büyüklüğündeydi.
Üstelik böyle bir levhanın var olduğunu şimdiye dek kimse bilmiyordu.
Hollanda'daki Utrecht Üniversitesi'nde doktora adayı olan Suzanna Van De Lagemaat, "Hiç bilmediğimiz bir plakanın kalıntılarını bulmak şaşırtıcı" diye konuştu.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Van De Lagemaat ve meslektaşları aslında Pasifik Okyanusu'nun altındaki Pasifik levhasını inceliyordu.
Tektonik levhalar sürekli birbirine doğru hareket ediyor ve okyanus plakaları, dalma-batma adı verilen bir süreç sonucunda kıtasal plakaların altına itilip kaybolabiliyor.
Bazı durumlarda kaybolan bir levhaya ait kayaçlar, yine tektonik hareketler sonucu oluşan dağların eteklerinde gün yüzüne çıkabiliyor.
Araştırmacılar da Borneo'da saha çalışması yaparken Phoenix plakası diye bilinen bu kayıp plakalardan birinin kalıntılarını bulmaya çalışıyordu.
Bilim insanları sahada buldukları kayaçların manyetik özelliklerine bakarak nerede ve ne zaman oluştuklarını tahmin edebiliyor.
Van De Lagemaat ve ekibi de Borneo'da topladıkları kayaları analiz ettiklerinde tuhaf bir şey buldu. Eldeki örnekler varlığı bilinen hiçbir tektonik plakayla uyumlu değildi.
Ekip bu gizemi çözmek için jeolojik verileri kullanarak Japonya ve Yeni Zelanda arasındaki levha hareketlerini bilgisayar ortamında yeniden canlandırdı.
Modeller, varlığı bilinmeyen devasa büyüklükteki bir tektonik levhaya işaret ediyordu.
Ekip böylece Güney Çin ve Borneo arasındaki bölgede 20 milyon yıl önce başka bir levhanın yer aldığını keşfetti ve Pontus levhasının varlığını ortaya çıkardı.
Hakemli bilimsel dergi Gondwana Research'te yayımlanan bulgular, Pontus levhasının en az 160 milyon yıl önce oluştuğunu gösteriyor.
Borneo'da toplanan kaya örneklerinin de 135 milyon yıl öncesinden kaldığı saptandı.
Verilere göre levha bir zamanlar çok büyüktü ama istikrarlı biçimde küçülerek, güneyde Avustralya, kuzeyde de Çin levhasının altına itildi.
Nihayetinde 20 milyon yıl önce ortadan kayboldu.
Independent Türkçe, IFL Science, Livescience
Derleyen: Çağla Üren
