İstanbul, Rusya-Ukrayna çatışmasında birçok resmi ve gayriresmi görüşmelere ev sahipliği yaptı. İstanbul görüşmelerinde Rus ve Ukraynalı yetkililer, Türkiye'nin arabuluculuğunda neredeyse anlaşmaya varacakları bir noktaya gelmişlerdi.
ABD'nin işine gelmeyen bu anlaşma, Buça'da yaşanan provokasyonla bertaraf edildi.
Ardından yine Türkiye'nin arabuluculuğunda Tahıl Koridoru Anlaşması imzalandı. Bu anlaşma, uzatılarak geçerliliğini sürdürmeye devam ediyor.
İstanbul'un Moskova-Kiev arasındaki arabuluculuk girişimlerinde oynadığı rol, bunlarla sınırlı değil.
Bugünkü yazımızda perde arkasında kalmış başka bir arabuluculuk girişimine değineceğiz.
Gayriresmi heyetler buluştu
Gayriresmi bu görüşmelere, bu sefer Finlandiya arabuluculuk yapıyor. Bu ülkenin bağımsız bir kuruluşu olan CMI - Martti Ahtisaari Peace Foundation'ın 2023 Nisan ayının başında hazırladığı ve aşağıda ilk sayfasını gördüğünüz belgeye göre, belirli noktalarda mutabakata varıldığı da anlaşılıyor.
Ancak bu mutabakat, tekrar altını çizelim, iki ülke temsilcilerinin gayriresmi görüşmelerinin bir sonucu.
Bu belgede dile getirilen bazı noktalara bakıldığında Rus ve Ukraynalı yetkililerinin resmi söylemlerinden farklılıklar hemen göze çarpıyor.
Ancak arabulucu ülkeye yakın kaynaklar, toplantıya katılan temsilcilerin üst düzey olduklarını ve sürecin ilerleyeceğini söylüyor.
Mutabakat maddeleri
Tarafların çatışmaların durdurulması ve müzakere sürecinin başlatılması yönünde çağrıda bulunduğu metin şu şekilde:
Ukrayna ile Rusya Federasyonu arasında bir barış anlaşmasına ilişkin ön istişareler
1. Ukrayna ve Rusya Federasyonu temsilcilerinin toplantısı, çatışmaların sona erdirilmesi ve barışçıl bir diyalog başlatılması gereği hususunda bir mutabakat ile sona erdi.
Buna dayanarak, taraflar aşağıdaki hususlarda anlaştı:A) Bir barış antlaşmasına varmak amacıyla kapsamlı ve kapsayıcı müzakerelerin başlatılmasına yönelik ön koşulların terk edilmesi;
B) Müzakerelerin şeffaf ve adil bir şekilde yürütülmesi;
C) Müzakerelerin nihai hedefi, Rusya Federasyonu ve Ukrayna'nın barış içinde bir arada yaşaması için temel altyapıları oluşturmayı amaçlayan ikili bir anlaşma şeklinde olmalıdır;
2. Anlaşma, bilhassa aşağıdakiler olmak üzere, Ukrayna ve Rusya Federasyonu'nun güvenlik konularını düzenleyen maddeler içermektedir:
A) Rusya Federasyonu ile Ukrayna arasında güvenliğin bölünmezliği ilkesine dayalı bir "Barış Bölgesi" oluşturulması;
B) Anlaşmanın taraflarının karşı tarafa saldırgan eylemlerde bulunmayı reddetmesi;
C) Temas hattında ateşkesi izlemeyi amaçlayan uluslararası bir izleme misyonu kurma anlaşması (format ve katılımcılar tartışılmaktadır).
3. Tam ateşkes için
A) Mutabakatın bu maddesinde, Rusya Federasyonu ve Ukrayna Savunma Bakanlıkları düzeyinde eşgüdüm ve kontrol sağlanmaktadır. 72 saat içinde eylemlerin sırası ve algoritması belirlenir;
B) Temas hattının tespit edilmesi, anlaşmanın imzalanması sırasında gerçekleştirilir (ihtilaflı bölgeler askerden arındırılmış bölgeler haline gelir ve yönetim biçimleri ikili müzakereler temelinde belirlenir);
C) Temas hattı fiilen kontrol edilen bölgelerden belirlenir (EK 1). Taraflar, bu anlaşmaların imzalanmasından sonra saldırgan bir eylemde bulunmamayı taahhüt eder.
4. Ateşkes rejiminin onaylanması, temsilcilerden (Ukrayna, NATO, Rusya Federasyonu, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü) oluşan ortak bir barışı koruma misyonu tarafından gerçekleştirilir;
5. Ukrayna'da Rusça konuşan grubun hak ve özgürlüklerinin sağlanmasına ilişkin hususlar, mevcut mevzuata göre ortak komisyon tarafından belirlenir;
6. Zaporoje Nükleer Santrali'nin operasyonel yönetimi ile ilgili sorunlar, Rusya Federasyonu ve Ukrayna temsilcilerinden oluşan Danışma Komisyonu kararlarına göre çözülecektir (askerden arındırılmış bir bölgenin oluşturulması);
7. Bütün tutsaklar, “hepsine karşı hepsi” ilkesine göre değiş tokuş edilecektir;
8. İnsani yardım malzemeleri, uluslararası hukuk ve işleyiş temelinde ihtiyaç sahiplerine ulaştırılacak, depolanacak ve dağıtılacaktır;
9. Taraflar, vatandaşların toplumsal-ekonomik refahını düzenleyen ikili ve çok taraflı anlaşmalara dönüş de dâhil olmak üzere, toplumsal-ekonomik bağların kademeli olarak yenilenmesine hazır olduklarını beyan ederler.
Açıktan müzakereler başlayabilir
Bu görüşmeler ve hazırlanan ön mutabakat, nihai bir sonuca varır mı, söylemek zor.
Ancak önümüzdeki dönemde iki ülke arasında açıktan bazı müzakerelerin başlamasını beklemek şaşırtıcı olmayacak.
Bu temelde bilgiler, pek çok farklı kaynak tarafından doğrulanmaktadır.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
