4-6 Eylül tarihleri arasında gerçekleşen 5. Doğu Ekonomi Forumu’na davetli olarak katılmak üzere Rusya’nın Vladivostok kentindeydik. Forum’un St. Petersburg ayağı ise 6-8 Haziran günlerinde toplanmıştı.
Vladivostok: Doğu’nun hâkimi
Vladivostok, Rusya’nın en doğusundaki kentlerden biri. Moskova’dan uçakla yaklaşık 9 saat. Moskova’yla arasında 7 saat dilimi fark var.
Vladivostok’un kelime anlamı, Doğu’nun hâkimi/sahibi. Kentin “Bosfor” denilen bir boğazı, “Altın Boynuz” isimli bir de körfezi var. Üstündeki köprüleri de, şehrin tepeleri de İstanbul’u aratmıyor.
Şehrin bağlı bulunduğu Primorye bölgesinin Çin ve Kuzey Kore’yle kara sınırı mevcut. Japonya ise tam karşısında yer alıyor. Trafikteki arabaların büyük çoğunluğu Japonya’dan. Dolayısıyla direksiyonları sağda.
Çin ve Koreli turist sayısı da oldukça fazla. Her yerde Çince ve Korece tabelalara ve menülere rastlamak mümkün.
Rus Uzak Doğusu
Uluslararası Doğu Ekonomi Forumu’nun kapsadığı bölge, Rus Uzak Doğusu olarak adlandırılıyor. Primorye dışında Kamçatka, Buryatya, Magadan, Yahudi Özerk Bölgesi, Habarovsk, Sahalin, Yakutistan (Saha), Amur, Çukotka, Baykal Ardı bölge ve cumhuriyetleri Rus Uzak Doğusu’nın diğer bileşenleri.
Çok çeşitli milliyetleri, kültürleri, dilleri ve dinleri barındırıyor. Rusya’nın belki de en büyük zenginliği. Bir taraftan kontrol etmesi zor ama merkezle bağı pekiştirildiği ve refahı sağlandığı takdirde de bu zenginlik ülkenin en büyük gücü.
Rusya’nın 1867 yılında Alaska bölgesini kontrol etmenin maliyetinin çok yüksek olmasından dolayı ABD’ye 7,2 milyon dolara sattığını da not olarak düşelim.
Forum’da bütün bu bölgeler, açtıkları büyük pavilionlarla sahip oldukları yeraltı ve yerüstü kaynaklarını, ekonomik imkânlarını, kültür ve sanatlarını sergilediler. Rus Uzak Doğusu, ülkede altın, elmas ve pırlanta gibi değerli taşların en önemli kaynağı.
Doğal zenginliklerinin yanı sıra bölgede uzay üsleri, uçak fabrikaları gibi stratejik yerler de bulunuyor. Mesela SU uçakları burada üretiliyor.
Rusya’nın Pasifik’e açılan Vladivostok Limanı ise Murmansk (kuzeyde), Novorossiysk (Karadeniz’de) ile birlikte ülkenin en önemli üç limanından biri. Ayrıca burası, dünyanın en büyük serbest ekonomik bölgesine sahip limanı.
Uzak Doğu Kalkınma Bakanlığı
Moskova, son yıllarda, çok büyük bir coğrafya olmasına rağmen Rusya’nın toplam nüfusunun çok az bir kısmının yaşadığı bu bölgeye özel bir önem veriyor.
Rus hükümetinin bu konudaki en önemli adımı, 2012 senesinde Uzak Doğu Kalkınma Bakanlığı’nı kurması oldu. 2019’un Şubat’ında bakanlığın adı, Uzak Doğu ve Arktika Kalkınma Bakanlığı olarak değiştirildi.
2013-2018 yılları arasında bu bakanlığın başında Aleksandr Galuşka bulunuyordu. 1976 doğumlu bu genç bakan döneminde Rus Uzak Doğusu yabancı sermaye yatırımında Rusya’nın toplamının üçte biri oranına ulaştı. Uzak Doğu’ya yapılan özel yatırım yüzde 17,1 oranında arttı.
Rus bakan bölgeye ilgiyi ve yatırımları arttırmak için değişik tedbirlere de başvurdu. Mesela 2016 yılında çıkartılan kanunla devlet, vatandaşlarına Uzak Doğu’da bir hektara kadar araziyi bedava vermeye başladı. Kanuna göre arazinin belirli süre içinde ev yapımı, tarım ya da işletme olarak değerlendirilmesi gerekiyor.
Galuşka’nın başka bir adımı da Vladivostok’a özel vizeyi kolaylaştıran düzenleme oldu. 2017’de Türkiye, Çin, İran, Japonya gibi toplam 18 ülke vatandaşlarına Vladivastok’a 30 gün geçerli olacak ve 8 gün kalma hakkı tanıyan elektronik vize uygulamasına başlandı.
Elektronik vize, planlanan giriş tarihine en geç 4 gün kala yabancı uyruklu kişinin Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın sayfasında belirtilen formatta elektronik ortamda doldurulmuş ve fotoğraf iliştirilmiş vize başvurusuna istinaden veriliyor. Elektronik vizelerle Rusya’ya sadece Vladivostok bölgesinde bulunan 5 sınır noktasından giriş ve çıkış yapılabiliyor.
Galuşka’dan bakanlık döneminin pratiğinin ayrıntılarını Moskova’da bire bir dinlemiştim. Yakında Türkiye’de vereceği konferansları da hazırlıyoruz.
Rus bakanın, kısa süre önce Türkiye’de yayımlanan makalesi de para politikaları açısından önemli öneriler sunuyor. Türkiye ziyaretinin bir amacı da bu önerileri Türk uzmanlarla tartışmak.
Türkiye’ye gelecek heyet
Diğer taraftan Galuşka’nın ekibi de Rus Uzak Doğusu’nda yakaladıkları başarıyı Rusya’nın Merkez Federal Bölgesi’ne aktarmak için önemli görevlere getirildiler. Moskova’yı da kapsayan 18 oblasttan meydana gelen bu bölge için Putin’in talimatıyla 2019 Mayıs’ında Merkez Rusya Yatırım Konseyi kuruldu.
Konsey, devlet başkanlığı bünyesinde. Galuşka’nın bakanlığı döneminde yardımcılığını yapan Artur Niyazmetov, genç yaşına rağmen bu konseyin başına atandı. Galuşka’nın diğer bir yardımcısı Sergey Kaçayev ise konseyin eş başkanı oldu.
Artık Rusya’nın kalbindeki yabancı yatırım ve projelerden bu iki isim sorumlu. Onlar da Türk yatırımcı ve işadamlarına bu bölgedeki imkân ve projeleri sunmak üzere Ekim sonunda Türkiye’ye gelecekler. İstanbul, Ankara ve İzmir’de sunumlar yapılacak. Bu toplantıların ayrıntılarını da en kısa zamanda duyuracağız.
52 milyar dolar değerinde 270 sözleşme
İşte Doğu Ekonomi Forumu, son dönemde Moskova’nın devamlı gündeminde olan Rus Uzak Doğusu’nun en önemli şehri Vladivostok’ta beşinci kez toplandı. Şehir, 2012’de Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Zirvesi’ne ev sahipliği yapmış, o zirve için yapılan yatırımlardan sonra da şehir uluslararası buluşmaların değişmez yeri olmuştu.
Şehrin o iki meşhur köprüsü ve Doğu Forumu’nun da geçirildiği, devasa kampüse sahip olan Uzak Doğu Federal Üniversitesi de o zirve için inşa edilmişti. Doğu Ekonomi Forumu’nun 5 senedir Vladivostok’ta toplanmaya başlaması da bu zirvenin bir eseri diyebiliriz.
Forum’a 65 ülkeden 8 bin 500 temsilci, bin 300 gazeteci katıldı. Sırasıyla en kalabalık heyetler Japonya, Çin, Güney Kore ve Hindistan’dandı.
St. Petersburg’daki foruma olduğu gibi Doğu Forumu’na katılan Türk sayısı da neredeyse yok denecek kadar azdı.
Forum’da yaklaşık 52 milyar dolar değerinde 270 sözleşme imzalandı, 1800 projeye başlandı. 440 şirketin yer aldığı birçok farklı konularda paneller düzenlendi.
Liderler oturumu: Çok kutupluluğun ilanı
Tabii bunlar içerisinde en önemlisi Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Japonya Başbakanı Şinzo Abe, Moğolistan Devlet Başkanı Haltmaagiyn Battulga ve Malezya Başbakanı Mahathir bin Mohamad’in katıldığı oturum oldu.
Liderler, konuşmalarında adeta yükselen Avrasya çağına işaret ettiler. Tek kutuplu dünyanın son bulduğu Vladivostok’ta bir kez daha ilan edildi.
Putin, Kırım meselesi dolayısıyla G8’den çıkarılması sonrasında Rusya’nın yeniden davet edilmesinin gündeme gelmesi üzerine sorulan soruya verdiği yanıtta yükselen Avrasya’yı vurguladı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un artık Batı’nın hegemonyasının bittiğine dair sözlerine atıf yapan Rus lider, G8 formatının Çin ve Hindistan’sız olamayacağını belirtti ve bu iki ülkenin katılımı gerçekleşmeden dünyada hiçbir sorunun çözülemeyeceğinin altını çizdi.
Putin, ardından Türkiye’nin de önemine vurgu yaparak bu formatın Türkiye’siz de bir anlam taşımayacağını ifade etti.
Hint lider Modi ise açık bir şekilde çok kutuplu dünyadan yana olduğunu söyledi.
94 yaşındaki Malezya Başbakanı Mahathir bin Mohamad ise Rusya ve Türkiye’nin Asya ve Avrupa arasındaki ortak köprü rolüne dikkat çekti.
Japon lider Şinzo Abe ise İran sorunun barışçıl yollarla çözülmesi gerektiğini ve Tahran’ın buna hazır olduğunu söyledi. Japonya ve İran arasındaki tarihi dostane ilişkilerin altını çizen Abe, İran’a sorunun çözümünde güvendiğini ifade etti.
Oturumda ve Forum boyuncaki diğer buluşmalarda liderler arasındaki samimi hava da kendini belli ediyordu.
Türkiye’ye işbirliği mesajları
SU savaş uçaklarının Türkiye’yle ortak üretiminin gündemde olduğu bu dönemde Putin’in Vladivostok’ta yaptığı konuşmada SU uçaklarının üretiminde yabancı ortaklara açık olduklerını tekrar söylemesi dikkat çekti.
Doğu Ekonomi Forumu’nda ayrıca devlete ait “Vertolyotı Rossii” (Rusya’nın Helikopterleri) holdinginin Genel Müdürü Andrey Boginskiy de Türkiye’nin Mi-38 helikopterlerine ilgi duymasından büyük memnuniyet duyduklarını ve bu ilginin artmasını umduklarını açıkladı.
Dünyanın diğer bir ucu Vladivostok’tan Türkiye’ye gönderilen mesajlar bunlarla sınırlı değildi.
Forum sırasındaki ikili sohbetlerimizde Rusya’nın Dijital Gelişim, Haberleşme ve Kitlesel İletişim Bakanlığı’nın daire müdürlerinden Aleksey Abramov, çağımızda veri saklama güvenliğinin önemine ve konunun doğrudan ülke egemenliğiyle bağına dikkat çekti.
Bu alanın en az silah ve savunma teknolojileri kadar hayati olduğunu söyleyerek Türkiye’yle bu alanda da işbirliğine hazır olduklarını vurguladı.
Atlantik’in günbatımı Asya’nın şafağı
Forum, artık Batılı ekonomistlerin bile kabul ettiği üzere dünya ekonomisinin Atlantik’ten Pasifik’e kaydığının bir kanıtı niteliğindeydi.
Gerek Forum boyunca Rus ve yabancı heyetlerin dile getirdiği görüşler gerekse de imzalanan anlaşmalar, çok kutuplu yeni bir dünyanın kurulduğu gerçeğini yüzümüze vuruyor.
ABD ise siyasal anlamda yalnızlaşıyor ve ekonomik cazibesini kaybediyor.
Sadece dünyanın kendi etrafında dönemsinden kaynaklı değil, siyasal ve ekonomik açıdan da Atlantik’te günbatımı yaşanırken Asya’nın şafağı söküyor.
* Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
