Dünya, polisin ne zaman geri döneceğini sorguluyor

Avrupa, dünyayı yönetme yarışının dışında kaldı. En iyi durumda, polisin yardımcısı görevini üstlenebilir, fakat onun görevlerinin yükünü taşıyamaz

Fotoğraf: Reuters

O ABD'yi iyi bilirdi. Beyaz Saray'da ikamet eden bazı başkanları, dışişleri ve savunma bakanlarını tanırdı. Amerikalıları bilirdi ve onlarla yakından çalışmıştı. ABD yönetimlerinin muazzam ve maliyetli hatalar yapabileceklerinin kendisine hatırlatılmasına ihtiyacı yoktu. ABD'nin, tarihimizdeki uyuyan devrimlerin, geleceğe yönelik özlemlerimizi dizginleyen engellerin boyutunu kavramasının genellikle zor olduğu başka bir dünyaya ait olduğunu öğrenmişti. Birçok politikası için ABD'yi eleştiriyordu ama yine de dünyanın bir kaptana ya da polise ihtiyacı olduğu, kibirli bir güç tekeline dayanan uygulamalarını birazcık dizginlerse ABD'nin bu tür bir rol oynamaya uygun olduğu sonucuna ulaşıyordu.

Çin henüz kaptan veya polis rolü oynamaya hazır değil. Son yükselişi hem etkileyici hem de rahatsız edici. Japonya'yı yerinden edip dünyanın ikinci büyük ekonomisi olması, ABD'ye belki de 10 yıl veya daha kısa bir süre içinde, birincilik konumunu kaybedebileceği tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu hissettirmesi basit bir gelişme değildir.

Çin ekonomik bir mucize yarattı ve Mao Zedong'un vasiyetine uymadı ama Komünist Parti yaşamın her alanındaki mutlak kontrolünü sürdürdü. Parti, yaklaşık 80 milyonluk dev bir ağdır. O bir istikrar ve rakiplerinin gözünde her türlü baskıyı devam ettirme mekanizmasıdır. Bu nedenle Donald Trump, Çin Komünist Partisini ilk düşman konumuna, yani çöken Sovyetler Birliği'nin konumuna yerleştirmeye çalıştı.

Öte yandan Rusya da dünyanın belirli bölgeleri dışında, polis rolü oynamaya uygun değil. Rus mekanizması, Sovyetler Birliği'nden olağanüstü bir aldatma yeteneği miras aldı. Lakin gerçekler, Rusya'nın Sovyetlerin bazı yeteneklerini yeniden kazanmasının, dünyanın liderliğini üstlenmekten ziyade sadece ABD'yi engellemeye gücü yeten Sovyet ağırlığını da yeniden kazandığını göstermiyor. Bizzat Suriye deneyiminin, Rus gücünün sınırlılığını gösterdiğini düşünenler var. Müdahaleden yıllar sonra Suriye, savaşların ve müdahalelerin sahnesi olmayı sürdürüyor. Rejimi kurtarmak Rusya için önemli bir adım. Bununla birlikte, son Mülteciler Konferansı, Moskova'nın kapasitesinin zayıflığını, askeri müdahalesini komşu ülkelerdeki kamplara dağılmış mültecilerin geri dönüşünü kolaylaştıracak yeniden imar süreci ile taçlandırmak için küresel ve bölgesel desteği cezbetmek konusundaki başarısızlığını gösterdi.

Avrupa, dünyayı yönetme yarışının dışında kaldı. En iyi durumda, polisin yardımcısı görevini üstlenebilir, fakat onun görevlerinin yükünü taşıyamaz. Avrupa gerçekten yaşlandı. Savaşların yokluğunda gevşedi ve güvenlik, refah, barış ve neredeyse tasasız bir hayata bağımlı hale geldi. Artık dünyayı değiştirmek için bedel ödemeye istekli değil ve artık bunu yapamaz. Fransa-Almanya lokomotifi önümüzdeki yıl Merkel'in ayrılmasıyla zayıflayacak. İngiltere, Trump sonrası ABD ile bir aşk sözleşmesi imzalayamadığında Avrupa orkestrasını kaybettiğini keşfedebilecek bir soliste dönüştü.

Polislik görevini BM Genel Sekreteri de üstlenemez. Adının veya hangi ülkeden olduğunun bununla bir ilgisi yok.

Güvenlik Konseyi'nin kararları, Beyaz Saray başta olmak üzere güçlülerin yıldırma gücüne dayanmazsa uygulanmıyor. BM genel sekreterlerinin gücüyle ilgili olarak, Muammer Kaddafi'nin protokol müdürü ve nereye giderse gitsin gölgesi olan Nuri el-Mismari, bana çok anlamlı bir hikaye anlatmıştı.

Kofi Annnan Lockerbie saldırısı hakkında konuşmak için Libya'ya geldiğinde, Kaddafi kendisini küçük düşürmek ve korkutmak istemiş. Kendisini akşam vakti çadırına getirmeleri ve bu sırada etrafın tamamen karanlık olması talimatını vermiş. Yine çadır, sahil yolunun 200 metre uzağına kurulmuş olmasına rağmen, sanki uzaktaymış gibi Annan'ı kampa getirmeden önce uzunca karanlıkta dolaştırmaları talimatını da vermiş. Mismari'nin anlattığına göre Kofi Annan özellikle develerin sesini duyduğunda çok korkmuş ve kendisine bu sesin aslanların sesi mi olduğunu sormuş. Mismari aslan sesi olmadığını söyleyerek onu rahatlattığını ama bu arada yüzünün korkudan bembeyaz kesildiğini fark ettiğini anlattı. Kaddafi, görüşme bittikten sonra Annan'ın aynı yoldan geri götürülmesini de emretmiş. Anlattığına göre, eski Mısır devlet başkanı Hüsnü Mübarek'i de çöle götürmüşler ama “Eğer bir daha beni çöle götüreceklerse Libya'ya gitmem” deyince, Kaddafi onun suyuna gitmek zorunda kalmış. Öte yandan sadece ABD'nin gücü, Kaddafi'yi Lockerbie krizine bir çözüm bulmaya, denizden, havadan ve karadan patlayıcılar göndermekten vazgeçmeye zorlayabildi. Polis ABD, Bab el Aziziye'deki karargahını bombalaması için uçaklarını gönderdiğinde Kaddafi korktu. Daha sonra, Saddam Hüseyin'inkine benzer bir kadere aday olabileceğini hissettiğinde de paniğe kapıldı. Zira eski Irak devlet başkanının yaptığı her şeye rağmen sahip olduğu cesarete bile sahip değildi.

Dünya, kaptansız denize açılamaz. Her zaman bir polise ihtiyacı vardır. Polis hatalar ve yanlışlar yapabilir ama yokluğunun bedeli rolünü oynamasının bedelinden daha büyüktür. Polis, BM'nin rolü öne çıkarılmaya, oyun alanının birden fazla oyuncuya yetecek kadar geniş olması gerektiği vurgulanarak dizginlenmeye ve rolü rasyonelleştirilmeye çalışıldığı sürece uluslararası ve bölgesel bir ihtiyaçtır. Dünya liderliği, büyük sorunların önüne geçmek için bir gereksinimdir. Sadece ABD büyüklüğündeki bir polis, Çin ejderhasının korkusuyla titreyen ülkelere güven verebilir. Yalnızca bu türden bir polis, "Kızıl Ordu"nun açgözlü bir şekilde Avrupa'nın bazı bölümlerini koparıp yutacak kerteye ulaşmasını engelleyebilir. Aynı şey, bölgesel kurtlar için de geçerlidir. Sadece ABD gibi bir polis, onları komşu haritalara uzanıp milisler ve paralı askerleriyle parçalamadan önce bin kez düşünmeye zorlayıp bunu yapmaktan caydırabilir. Salgın hastalıklarla mücadeleye liderlik de, sorumlulukların ve rollerin dağıtıldığı bir grup dansına katılabilecek bir polise ihtiyaç duyar.

Onu tanıyan adam ABD'siz olmaz diyor. Ancak aynı zamanda onu da tanımak, çıkarlar dilini, dönemlerin, hesapların ve rollerin değişebileceğini öğrenmek gerektiğini de söylüyor. Ayrıca, kimi zaman bölünmeleri bizim bölünmelerimize benzese de bize çok benzemeyen bu dünyada karar alma mekanizmasının incelikleri de öğrenilmeli. Joe Biden'ın bir şahin ve savaş savunucusu olmadığı doğru ama ABD, ordularını ve filolarını kullanmaktan kaçınsa bile, bir dereceye kadar polis rolünü oynamakla yükümlüdür.

Polis rolü, ekonomi ve diplomasi silahları, etkileyici askeri manevralar  kullanılarak da oynanabilir. Son ABD seçimlerinin doğurduğu çatışmaların yatışmasını beklerken, dünya ABD polisinin görevine ne zaman döneceğini sorguluyor. Trump, yaptırımlar silahını kullanarak bu rolü az da olsa yerine getirdi ama her başkanın polislik görevini getirme yöntemi farklıdır. Onlar değişen bir dünyada değişen polislerdir.

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU