Türkiye, yurdun çeşitli yerlerinden gelen sahte içkiden kaynaklanan ölüm haberlerini konuşuyor.
9 Ekim'den bu yana dört gün içerisinde sahte içkiden zehirlenerek ölenlerin sayısı 34'e ulaştı..
Sayılar sürekli değişse de ölümlerin 18'i İzmir'de, 7'si Kırıkkale'de, 5'i Mersin’de, 2'si Muğla Bodrum’da, 1'i Aydın Nazilli’de, 1'i de İstanbul Kartal'da yaşandı..
En az 20 kişinin tedavisi ise sürüyor.
Ölümlerin ardından sahte içki yapımında kullanılan malzemeleri sattıkları öne sürülen kişilere yönelik İzmir, Mersin, İstanbul ve Adana’daki operasyonlarda da çok sayıda kişi gözaltına alınırken, soruşturmalar sürüyor.
Sahte içkiden kaynaklanan ölümler ilk defa yaşanmadığı gibi bir türlü önüne de geçilemiyor.
Son yıllarda farklı tarihlerde çok sayıda kişi sahte içkiden yaşamını yitirdi. Sadece 2019'un temmuz ayında 23 kişi sahte alkolden yaşamını yitirdi.
Fiyat artışı kaçak içki üretiminini ve beraberinde ölümleri de arttırdı
İnsanların kaçak içki yapmaya yönelmesinin en büyük nedeni ise fiyatlarda son yıllarda yaşanan büyük artış.
Fiyat artışındaki en büyük neden alkolden alınan vergi oranının yüksekliği.
Örneğin 70'lik bir rakıya ödenen 160 liranın yüzde 70.2'si vergiye gidiyor.
Avrupa İstatistik Ofisi'nin (Eurostat) verilerine göre, Türkiye, Avrupa'da alkollü içkinin en pahalı olduğu 3’üncü ülke.
Hal böyle olunca son yılllarda sahte kaçak üretimi adeta kendi başına bir sektöre dönüşmeye başladı.
İnternet ortamında bile evde rakının nasıl üretileceğini anlatıldığı videolar türedi
Kimisi sadece evde kendisi için üretiyor ama bu işi ticarete dökenler de mevcut.
Bunun da önüne geçmek için 2011'den itibaren bazı adımlar atılmaya başlandı.
Yapılan düzenleme ile evsel kullanım amaçlı etil alkolün piyasaya sürülmesi sınırlandırılarak sadece üretim tesisleri tarafından ithal edilmesi, ambalajlanması ve alkol perakande satış belgesine sahip satıcılar eliyle tüketime sunulması kararlaştırıldı.
Kaçak üretimden dolayı alkolde vergi kaybının artması üzerine bu sefer de evsel üretimi iyice zorlaştırmak için 2017'nin aralık ayında etil alkolün tadının acı olmasını sağlayan "bezonat" adlı maddenin etil alkole katılması kararlaştırıldı.
Eylül 2019'da ek bir önlem daha alınarak eczacılara etil alkolü ecza depolarından sadece aylık olarak iki litre temin edebilecekleri kuralı getirildi.
Son olarak 1 Ekim 2020 tarihinden itibaren evsel amaçlı etil alkolün internet üzerinden de satışı yasaklandı.
Bütün bu süreçler içerisinde son birkaç yıldır rakı üretiminde kullanılan etil alkol bulmanın da sorunlu hale gelmesiyle evlerde veya merdiven altında kaçak üretim yapanlar kullanımı riskli olan metil alkole yönelmeye başladı.
Kullanılan malzemedeki bir sıkıntı veya ölçünün tutturulamaması sonu ölümle biten vakaları artırdı.
“Sahte rakılarda ucuz diye etil alkol yerine metil alkol kullanılıyor”
Peki alkol zehirlenmelerine ne neden oluyor? Alkol zehirlenmelerinin belirtileri nelerdir?
Bu soruları Ankara Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Nevzat Artık ile Adli Bilimciler Derneği Başkanı Prof. Dr. Hamid Hancı’ya sorduk.
Ülkemizde rakı ve alkol üretimi için Tarım ve Orman Bakanlığı'ndan üretim izni almak zorunlu olduğunu hatırlatan Hancı, tüketicilerin bandrolu olmayan, açık, ucuz alkol ve rakıları satın almamalarının çok önemli olduğunu, çünkü sahte alkol üreticilerinin etil alkol yerine ucuzluğu nedeni ile metil alkol kullanmakta olduklarını söyledi.
Boğma rakılar da riskli
Sahte rakı ve votkadaki metil alkolün gözleri kör edererek insanın kısa sürede ölümüne neden olabileceğini söyleyen Prof.Dr. Artık da sözlerini şöyle sürdürdü:
Sahte rakı dışında Anadolu'da "boğma rakı" olarak adlandırılan ev yapımı rakının da halk sağlığı açısından çok riskli olduğu bilinmelidir. Çünkü uygun olmayan işlemle üretilen ve damıtılan rakı veya herhangi bir damıtık içkide yüksek miktarda "metil alkol" kalmaktadır. Metil alkol; kalp ve kas zayıflaması, kramp, titreme nöbeti, görme zayıflıkları, körlük ve görme sinirlerinde iltihaplanmalar oluşmaktadır. Bazen derhal ölüme bile sebebiyet vermektedir. Bu normal damıtma işleminde yapılan hata ile ortaya çıkan bir durumdur.
"Öldürücü doz 50-75 gram ama 11.5 gram bile yeterli"
Artık, metil alkol için öldürücü doz 50-75 gram olmakla birlikte, ölüm olaylarının 11.5 gram metil alkol de bile görülebileceğini belirterek sözlerini şöyle sürdürdü:
Metil alkol vücutta önce formaldehit ve sonra formik aside dönüşmekte ve zehirlenmeye neden olmaktadır. Bu nedenle tüketicilerin bandrolsuz içki tüketmemeleri, rakı ve votka gibi içkileri orijinal şişesinde istemeleri ve çok ucuza satılan alkolleri tüketmemeleri yaşamları için çok önemlidir.
"Sahte rakıyı kimse bakarak ayırt edemez"
Peki sahte rakıyı bakarak anlayabilir miyiz? Hancı’ya göre bu sorunun cevabı hayır.
"Sahte rakıyı kimse bakarak ayırt edemez” diyen Hancı, “Bu amaçla geliştirilmiş analiz aygıtları (HPLC veya GC) kullanılmaktadır. Ayrıca Tarım ve Orman Bakanlığı sahte alkol denetimi için denetim sayısını artırmalıdır” dedi.
“Alkol yerine dezenfektan ve metil alkol karışımı kullanıldı”
Hancı ve Artık, son zehirlenme olayında alkol yerine dezenfektan ve metil alkol karışımı kullanıldığının söylendiğini belirterek, “Bilinçsiz tüketiciler, ucuz alkol alırken yaşamlarını kaybetmişlerdir” diye konuştular.
Zehirlenme belirtileri 12 saate kadar çıkmayabilir
Zehirlenmelerin sorumlusu olarak görülen metil alkollün özellikleriyle ilgili Hancı, şu bilgileri verdi:
- Odunun damıtılmasıyla elde edilir.
- Sanayideki çözücülerde (solvent) kullanılır.
- Birçok üründe bulunur
- Zehirlenme belirtileri 12.-18. saate kadar çıkmayabilir.
- Etanolle birlikte alınırsa, belirtilerin görülmesi gecikebilir.
Alkol zehirlenmesi nasıl anlaşılır, işte belirtileri
Prof.Dr. Artık da "Zehirlenme belirtileri nedir" sorusuna şu cevabı verdi:
- Başlıca belirtiler görme bozuklukları, karın ağrısı, bulantı-kusma, baş ağrısı, baş dönmesi, nöbetler,
- Olguların yüzde 50’sinde görme bozuklukları
- Çift görme, bulanık görme, görme keskinliğinde azalma, önde karlı alan varmış gibi ” görme, görme alanınında azalma, körlük.
- Saldırgan, asabi hareketler
- Ayakta duramamak
- Bağırarak konuşmak
- Doğru ve sağlıklı düşünememe, hareket edememe, araç kullanamama
- Yorgun hissetme
- Göz ve mimikler de aşırı hareketlilik
- Yüzde kızarıklık
- Nöbet yaşama
- Baş ağrısı ve baş dönmesi
-Duyularda azalma
- Derin uyumak ve koma görülebilir
Alkol fiyat artışında adeta çeyrek altınla yarışıyor
Konuyla ilgili görüşünü aldığımız Tekel Bayiileri Yardımlaşma Derneği Başkanı Erol Dündar, alkol fiyatlarındaki artış ve insanların bununla birlikte alım gücünün düşmesinin kaçak içkiye yönelimin birinci nedeni olduğunu öne sürerek, yıllara göre değişen içki fiyatlarını verdi:
1999 yılında 70 cl rakı 3.5 TL (asgari ücret 93.6 TL )
2000 yılında 3.85 TL,
2002 yılında 8.25 TL,
2004 yılında 18.5 TL
2005 yılında 22.5 TL,
2006 yılında 24 TL
2008 yılında 27 TL
2011 yılında 45 TL
2014 yılında 57 TL
2017 yılında 88 TL
2019 yılında 133 TL
2020 yılında 159.5 TL (asgari ücret 2325 TL)
Yani 1999 yılında asgari ücret ile 27 tane 70’lik şişe rakı alınabilirken, bu sayı 2020 yılında 14’e indi.
Sayıştay raporu: Kaçak içki nedeniyle legal içki piyasası yüzde 25 daraldı
Dündar, alkol fiyatlarının artmasının alkol tüketiminin azalmasından ziyade kaçak ve merdiven altı ürünlerin satışının artmasına neden olduğunu öne sürerek, şöyle konuştu
Bu tezimizi de Sayıştay'ın son raporunun desteklediğini açık şekilde görüyoruz. Sayıştay raporunda göre illegal içki üretimi nedeniyle yasal içki piyasası yüzde 25 daraldı. 2013 yılında 1.414.988 Litre olan kaçak alkol satışı % 448 artış ile 7.775.972 litreye ulaştı. Sonuç olarak Sayıştay raporuna göre devletin kaçak alkolden yıllık vergi kaybı 1 milyar 56 milyon lira olarak belirtildi.
"Alkol fiyatları gözden geçirilerek, birkaç yıl artışa gidilmemeli"
Dündar yasal içki satışını kolaylaştırmadan bu sorunun çözülemeyeceğini kaydederek, şu önerilerde bulundu:
Alkol fiyatlarının tekrar gözden geçirilmesi ve önümüzdeki birkaç yıl fiyat artışına gidilmeyerek alım gücünün bir dengeye oturması kaçınılmaz olmuştur. 22.00'da başlayıp 06.00'da sona eren alkol satış yasağının kaldırılması, tüketicinin kaçak ve merdiven altı ürünler yerine yasal ürüne ulaşımını kolaylaştıracağı aynı zamanda büyük bir vergi kaybının ortadan kalmasına neden olacağı aşikardır.
© The Independentturkish
