Kovid ne kadar sürüyor? İnsanlar semptomları neden aylarca yaşıyor?

Eylülde yayımlanan bir araştırma, 60 bin kişinin uzun süreli semptomlardan mustarip olduğunu ortaya koydu

Dünyada koronavirüs vaka sayısı hızla artarken aşı çalışmaları da hız kazandı (Reuters)

2020'nin başlarında Kovid-19, dünyanın büyük kesiminin hâlâ bilmediği bir hastalıktı. Şimdi, dünya genelinde 33 milyon (sadece Birleşik Krallık'ta 439 bin) doğrulanmış koronavirüs vakası var ve ölü sayısı bir milyona ulaştı.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Virüsün uzun vadeli etkileri hakkında hâlâ pek bir şey bilinmiyor. Şubatta hükümet hastalığın grip gibi bilinen solunum yolu hastalıklarına benzediğine inanıyordu, bu yüzden iyi test edilmiş bir grip pandemisi modelini benimsedi. Artık koronavirüsün farklı çalıştığı aşikar.

Bu virüsle birlikte yaşadığımız 9. aya yaklaşırken, bunun belgelerde giderek daha çok desteklenen bir başka özelliği de sürekliliği.

25 Ağustos'ta Downing Sokağı, koronavirüsten dolayı devam eden sağlık problemleri sebebiyle Boris Johnson'ın 6 ay içinde başbakanlıktan istifa edebileceği iddialarını yalanlamak zorunda kalmıştı. Dominic Cummings'in kayınpederinin bir tatilciye, nisanda hastalanmasının ardından Johnson'ın hâlâ hastalıkla boğuştuğunu söylediği bildirilmişti.

Johnson'ın hastalıkla hâlâ boğuşup boğuşmadığı doğrulanmadı ama uzmanlar ve hastalığı atlatanlar koronavirüsün uzun vadedeki etkilerinden giderek daha fazla bahsediyor.  20 Ağustos'ta yayımlanan bir araştırma, hastaneye kabul edilen koronavirüs hastalarının yaklaşık dörtte üçünün üç ay sonra hâlâ devam eden semptomlardan mustarip olduğunu ortaya koydu. Çalışmaya göre hastaların çoğu yıkanmak, giyinmek veya tekrar işe gitmek gibi gündelik faaliyetlerini yerine getiremiyordu.

7 Eylül'de başka bir araştırma, Birleşik Krallık'ta 60 bin kadar insanın üç aydan fazla süredir uzun Kovid'den mustarip olduğunu bildirdi.

Peki, uzun Kovid nedir ve neden bazı hastaları etkilerken diğerlerini etkilemiyor?

Uzun Kovid nedir?

Uzun Kovid terimi (uzun mesafeli veya uzun süreli hasar bırakan diye de bilinir) resmi bir tıp terimi değil. Bu, virüsün semptomlarını DSÖ'nün resmi olarak teyit ettiği ve virüsün yerleşip kaybolması için yeterince uzun bir zaman anlamına gelen iki haftadan daha uzun süre boyunca gösteren kişiler için kullanılıyor.

Hastalar, Ulusal Sağlık Hizmetleri'nin (NHS) onayladığı üç semptomun (sürekli öksürük, ateş ve tat veya koku kaybı) dışında geniş yelpazede problemlerden bahsediyor. Bunların arasında yorgunluk, nefes darlığı, kas ağrıları, eklem ağrısı, "bilinç bulanıklığı", hafıza kaybı, konsantrasyon eksikliği ve depresyon var. İnsanların uzun süre boyunca bulaştırıcı olduğu düşünülmüyor, sadece uzun süreli etkilerden mustaripler.

Cornwall'dan 41 yaşındaki Jennifer Forbes mart ortalarında Kovid-19'a yakalandı. The Independent'a, altta yatan başka hastalığı olmadığı halde 6 ay boyunca eski sağlığına kavuşmayı beklemediğini söyledi. "Son birkaç haftada ufak tefek değişiklikler oldu ama çok yavaş ve hâlâ bir ileri bir geri gidiyor. Daha iyi olduğumu söyleyip durdum ama hep tekrar kötüleştim" dedi.

Her ne kadar evrensel olarak tıpta kabul görmekten ziyade hâlâ konuşma diline ait bir terim olsa da (Alyssa Milano ve Emma Samms gibi oyuncular dahil birkaç ünlü saç dökülmesi gibi sorunlar yaşadıklarını anlattı) uzun süreli hastalık fikrini destekleyen bilimsel kanıtlar artıyor.

20 Ağustos'ta Bristol'deki Southmead Hastanesi tarafından yayımlanan bir araştırma, hastaneden taburcu edilen 110 hastadan toplam 81'inin 12 hafta sonra, aralarında nefes darlığı, aşırı yorgunluk ve kas ağrısı da olan Kovid-19 semptomlarını sergilemeye devam ettiğini ortaya koydu.

Kings College'ın yürüttüğü Kovid Semptom Araştırması uygulamasından gelen farklı veriler de "önemli sayıda" kişinin bir ay boyunca semptom bildirdiğini gösteriyor. Üç milyondan fazla defa indirilen uygulama, her 20 kişiden birinin uzun süreli semptomlar yaşadığını tespit etti.

Sağlık uygulaması ZOE tarafından geliştirilen ve NHS Galler ve NHS İskoçya tarafından desteklenen başka bir çalışma, 10 kişiden birinin üç haftadan uzun süre hasta kaldığını ve bazılarının aylarca hastalıktan mustarip olabileceğini tespit etti.

Dünyanın başka yerlerinde de aynı durum görüldü. Journal of the American Medical Association adlı bilimsel dergiye yazan İtalya'dan bir araştırma ekibi, Roma'da hastaneden taburcu edilen 10 hastadan neredeyse 9'unun (yüzde 87), hastalığın başlangıcından 60 gün sonra hâlâ en az bir semptom gösterdiğini bildirdi.

Araştırmacılar, 143 kişinin yüzde 13'ünün semptomlarının tamamen sona erdiğini, yüzde 32'sinin bir veya iki semptom gösterdiğini, yüzde 55'indeyse üç veya daha fazla semptom görüldüğünü tespit etti.

Ve bunu bildiren sadece hastalar değil. Britanya Tabipler Birliği'nin (BMA) bir anketine göre, doktorların üçte biri kronik yorgunluk ve koku alamama dahil uzun süreli Kovid-19 semptomları olan hastaları tedavi etti.

Bu resmi rakamların ortaya çıkması, uzun süredir hastalıktan mustarip olanların bir araya gelmesini ve Facebook grubu "1 in 20" (20'de 1) gibi (Kings College'ın anketinin bulgularından esinlenen bir isim) destek ağları oluşturmasını sağladı.
 


Neden bazı insanlarda Kovid daha uzun sürüyor?

Pratisyen Hekimler Kraliyet Koleji, pratisyen hekimlerin hastalıkları "geçmeyen" hastaların akınını görmesini beklediğini ama bazı kişilerin neden daha uzun süre hastalıktan mustarip olduğuna dair daha fazla belirsizlik bulunduğunu söyledi.

Kings'in bir raporu, semptomları daha uzun süreli olanların durumunun hastalığın şiddetiyle ilgili olabileceğini öne sürüyor:

Evde nispeten hafif semptomlarla hastalığı geçiren kişilerin hastalıklarının uzun sürebileceğine dair kanıtlar artıyor.

Kalıcı yorgunluğun bazen başka viral enfeksiyonları takip edebileceğini bildiğimiz halde, mekanizmalara dair detaylı bilgi çoğunlukla eksik. Bir mekanizma, akciğer, beyin, yağ veya başka yerlerdeki dokularda devam eden viral enfeksiyon olabilir. Enfeksiyon temizlendikten sonra uzatmalı ve biçimsiz bir bağışıklık tepkisi bir diğeri olabilir.

Hastalık sonrası kronik yorgunluğa dair önceki bir çalışma, bazı hastaların biyolojik olarak böyle bir tepkiye daha yatkın olabileceğini göstermişti. Araştırma raporunda "Hepatit C tedavisi olarak insanlara interferon-alfa denen bir kimyasal verildiğinde, bu kimyasal birçok hastada grip benzeri bir hastalığa yol açtı ve birkaçında da post-viral yorgunluk yarattı.

Araştırmacılar kronik yorgunluk için bir model olarak bu 'yapay enfeksiyon tepkisini' inceledi. Vücutta enflamasyon geliştiren iki molekülün (interlökin-6 ve interlökin-10) temel seviyelerinin, insanların daha sonra kronik yorgunluk geliştirip geliştirmeyeceğini öngördüğünü tespit ettiler" deniliyor.

Uzun Kovid geçiren kişiler için ne gibi yardımlar mevcut?

NHS, virüsün uzun süreli etkilerinden mustarip kişiler için Kovid-19 rehabilitasyon servisi başlattı.

Your Covid Recovery Hizmeti, başta internet üzerinden sunuldu fakat bunun güvenli hale geldiği ileri bir tarihte yüz yüze portal olarak hizmet verecek. İnternet erişimi olmayan kişiler içinse, "talebe bağlı olarak" basılı materyaller sağlanacak.

Hükümet ayrıca, hastalığın uzun vadedeki sağlık sonuçlarını Leicester Üniversitesi'ndeki araştırmacıların önderliğinde araştıracak Birleşik Krallık genelindeki bir konsorsiyum olan Phosp-Covid araştırması için 8,4 milyon sterlin (yaklaşık 84 milyon TL) fon sağladı. Yaklaşık 10 bin hastanın araştırmada yer alması bekleniyor.

Büyüyen krize daha iyi yanıt sunabilmek amacıyla milletvekillerinden oluşan bir Partiler Üstü Parlamento Grubu da (APPG), Kovid'i atlatanlardan uzun süreli semptomlarla ilgili bilgi alıyor. İşçi Partisi milletvekili ve APPG üyesi Andrew Gwynne 18 hafta boyunca koronavirüs semptomlarını atlatamadığını açıkladı.

Uzun Kovid Destek Grubu'nun kurucusu Claire Hastie de pratisyen hekimlerin devam eden problemleri sık sık anksiyete veya miyaljik ensefalopati (ME) olarak yanlış teşhis ettiği uyarısında bulunarak siyasetçilere "Bilimin bize yetişmesi gerek" dedi.

 


 

independent.co.uk/life-style

Independent Türkçe için çeviren: İrem Oral

Bu makale kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independent

DAHA FAZLA HABER OKU