Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK), yabancı bankaların döviz takası (swap) işlemlerini sınırlandırmasının ardından ekonomi yönetimi, döviz kurlarındaki şoklara karşı ihtiyaç duyduğu yabancı para rezervlerini güçlendirmek için arayışına devam ediyor.

Son olarak Hazine Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada birçok ülkeyle swap görüşmelerinin yerel paralarla ticareti de kapsayacak şekilde sürdürüldüğü ifade edilirken Türkiye’nin swap hattı için dört ülkeyle görüştüğü, iki ülkeyle anlaştığı haberlerini yalanlandı. 

“İlgili resmi makamların dışında yapılan açıklama, haber ve yorumlara itibar edilmemesi gerekli” diyen bakanlık yetkilileri, Anadolu Ajansı’na yaptıkları açıklamada “Görüşmelerde somut netice ortaya çıktığı anda gerekli bilgilendirme yapılacak” dedi. 

Ne olmuştu?

Reuters’ın 15 Mayıs tarihli haberinde Türkiye’nin Çin ve Katar ile var olan swap hattı kapasitesini artırmak için görüştüğünü, Tokyo ve Londra ile yeni hatlar için istişarelerin sürdüğünü açıklamasının ardından Habertürk’ten Rahim Ak, Türkiye'nin iki ülke ile anlaşma sağladığını yazdı. 

Ak’ın haberine göre Japonya ve İngiltere merkez bankalarından 10'ar milyar dolar karşılığı döviz sağlanacağı belirtilirken Japonya ile yapılan anlaşma, Japon Başbakanı Şinzo Abe ile perşembe günü Başakşehir'deki şehir hastanesinin açılışında açıklanması bekleniyordu. 

Dolar/TL kuru haberlerle birlikte düşmüştü 

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 6 Mayıs’ta uluslararası yatırımcılarla yaptığı görüşmede swap için G-20 ile görüşüldüğünü söylemiş “Sonuçlandırılması konusunda iyimserim” demişti. 

Reuters’a konuşan Japon hükümet yetkilisi Tokyo’nun şimdilik TL’yi yakından izlemenin ötesinde bir planı olmadığını, ancak “gerçek bir krize dönüşürse” G7 ülkelerinin veya Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) Türkiye’ye ekonomik destekte bulunacağını sözlerine eklemişti. 

10 gün önce 7,20 seviyelerine çıkan dolar/TL, İngiltere ve Japonya ile swap anlaşmalarında sona gelindiğine dair haberlerin ardından, 6,82'ye kadar inmişti. 

Swap hattı nedir? Neden ve nereden nereye kurulur?

Uluslararası piyasaların likiditeye sıkıştığı dönemlerde gündeme gelen “swap hattı anlaşmaları”, iki ülkenin farklı para birimlerini, farklı faiz ödemeleri üzerinden değiştirdikleri takas anlaşmasına verilen ad. 

Bugüne kadar Kanada, İngiltere, Japonya, Avrupa ve İsviçre merkez bankaları ile bir swap hattı olan Fed, koronavirüs krizi sonrası bu sayıyı artıracağını duyurmuştu. 

Türkiye gibi “gelişmekte olan ekonomi” kategorisinde yer alan ülkelerden Fed’in bugüne kadar swap hattı kurduğu ilki ülke ise Brezilya ve Meksika. 

Fed’in açıklamasına göre Avustralya, Brezilya, Güney Kore, Meksika, Singapur ve İsveç'e 60'ar milyar dolar; Danimarka, Norveç ve Yeni Zelanda'ya da 30'ar milyar dolar likidite sağlanacak. 

Mevcut swap hattı anlaşmalarına katılmak istediğini beyan eden başka ülkeler de var. Türkiye'nin yanı sıra Endonezya da görüşmeler yaptığını açıklarken, Bulgaristan da ECB'den swap hattına katılma talebinde bulundu.

Amerikan Merkez Bankası'nın iki şartı var 

Fed'in internet sitesinde, swap hatları ve amacına ilişkin şu ifadeler yer alıyor: "Dolar likidite swap hatları, ABD finans piyasaları üzerinde yurt dışındaki mali baskılardan kaynaklanan riskleri azaltarak, ABD'li hanehalkı ve ticari işletmelerine kredi akışının devam etmesini sağlamak amacıyla tasarlandı. Bu hatlar, piyasaların baskı altında olduğu dönemlerde yabancı merkez bankalarına kendi yetki alanları içerisindeki kurumlara dolar cinsi finansman sunma kapasitesi sağlayarak, hem ABD hem de ülke dışındaki finans piyasalarındaki likidite koşullarını iyileştiriyor.”

TOBB Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Özatay, Bloomberg HT’ye yaptığı açıklamada Amerikan Merkez Bankası’nın swap hattı kurmak için aradığı parametrelerden ikisini şu şekilde açıkladı:
 

Fed öncelikli olarak şuna bakıyor: Swap hattı kurmak isteyen ülke döviz bulamadığı için Amerikan tahvillerini yüklü miktarda satmak zorunda kalıyor ve benim ABD tahvil faizlerimi yukarı doğru çekiyor mu? Bu benim finansal sektörümde bir sorun oluşturuyor mu? 

Örneğin, Çin böyle bir şey yaparsa ABD için büyük dert olur çünkü elinde çok yüksek miktarda tahvil var. Türkiye’deki Amerikan tahvil oranı çok düşük. 

Örneğin, Çin böyle bir şey yaparsa ABD için büyük dert olur çünkü elinde çok yüksek miktarda tahvil var. Türkiye’deki Amerikan tahvil oranı çok düşük. 

Diğer bir koşul ise, bu ülke döviz bulamadığı için zor duruma düşerse, büyümesi, dolayısıyla geliri azalırsa ve benim önemli ihracat pazarımsa benim ihracatım olumsuz etkilenir mi? Benim vatandaşlarım bundan olumsuz etkilenir mi? Bunlardan bir tanesi “Evet” ise “Ben bunlarla swap yapabilirim” diyor. Ancak Türkiye için bu ikisi de geçerli değil. Belki siyasi yollarla bir şey bulunabilir. Mesela, Orta Doğu’daki gerginlikler artarsa bu ABD’nin çıkarlarına ters düşecektir. 

Independent Türkçe, Habertürk, Reuters