Birleşmiş Milletler’in 3 Mayıs tarihini “Dünya Basın Özgürlüğü Günü” ilan etmesinden bu yana 27 yıl geçti.
Türkiye’de basın özgürlüğüne ayna tutmak isteyen Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), 2019-2020 Basın Özgürlüğü Raporu’nu yayımladı.
“2020 Türkiye’sinde gazeteciler kalemlerini özgürce kullanamıyor” ifadesiyle başlayan raporda 1 Nisan 2019- 1 Nisan 2020 dönemine ait medya özgürlüğü ihlalleri şöyle sıralandı:
1- 45 bin hükümlü için tahliye yolunu açan Yeni İnfaz Yasası Düzenlemesi, hapisteki 86 gazeteciyi kapsamadı.
Cezaevindeki gazetecilerin 50’si tutuklu olup 20’si ise hükümlü. 16 gazetecinin dosyalarının son durumu hakkında teyitli bilgi yok.
Tutuklu gazetecilerden 44’ünün iddianamesi hazırlanmış olup yargılamaları devam ederken, tutuklu 6 gazeteci ise iddianamelerinin hazırlanmasını bekliyor.
Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın son bir yılda cezaevinde ziyaret ettiği 46 gazeteci, TGS’nin avukatlarına şu sorunları bildirdi:
- Ailesi farklı şehirde ikâmet eden gazeteciler, ekonomik zorluklar ve benzeri nedenlerle aileleri ile ancak ayda bir görüşebildiklerini belirtmişlerdir. Van, Diyarbakır, İzmir ve Elazığ’da görüştüğümüz gazeteciler uzun süredir ziyaretçilerinin olmadığını aktarmıştır.
- Sohbet hakkı, sosyalleşme açısından tutuklular için son derece önemli ve vazgeçilmez bir haktır. Ancak neredeyse ziyaret ettiğimiz tüm gazetecilerin sohbet hakkı, “spor saatinde kullanılıyor” denilerek kullandırılmamaktadır. Gazeteciler hobi hakkından yararlandırılmamakta spor saatleri ise kısaltılmaya çalışılmaktadır.
- Kronik rahatsızlığı olan çok sayıda gazeteci cezaevinde tutulmaktadır. Görüşmelerden edindiğimiz izlenime göre cezaevlerinde sağlığa erişim hakkı ihlâl edilmektedir. Gazeteciler revire çıkarılma konusunda sorun yaşadıklarını, hastane sevklerinin haftalar hatta aylar sonra yapıldığını aktarmıştır.
- Yaptığımız tüm görüşmelerde 10 kitap sınırlamasının katı bir biçimde uygulandığı anlaşılmıştır. Kimi gazeteciler ise kitaplarına postada el konulduğunu belirtmiştir.
- Gazeteciler koğuşlarda bulunan televizyonlardan ancak cezaevi yönetiminin izin verdiği kanalları izlemek mecburiyetinde bırakıldıklarını belirtmişlerdir.
2- Nisan 2019-Nisan 2020 arasında 103 gazeteci, 108 kez gözaltına alındı. En az 76’sı hakkında soruşturma açıldı.
Açılan soruşturmalar “Terör Örgütü Üyeliği” , “ Halkı Kin ve Düşmanlığa Tahrik Etme”, “Propaganda” “Örgüt Adına Faaliyet Yürütme Suçu” ve “Halkı Korku ve Paniğe Sevk Ederek Tehdit Etme”, “Cumhurbaşkanına Hakaret” , “MİT Kanuna Muhalefet” ve “Askeri Yasak Bölgeler Ve Güvenlik Bölgeleri Kanununa Muhalefet” suçlamalarından yürütülüyor. Gazeteciler en az 108 ayrı gözaltı işlemine maruz kalmıştır.
3- Son bir yılda gazeteciler en az 239 günü gözaltında geçirdi. 11 gazeteci gözaltındayken darp edildiğini, iki gazeteci çıplak aramaya maruz kaldığını bildirdi.
4- Son bir yılda gazetecilerin sanık veya davalı olduğu en az 166 yargılama yapıldı. En az 400 gazeteci hakkında yapılan yargılamaların 154’ü ceza davası iken yalnızca 12’si tazminat davasıydı.
5- Toplamda en az 305 gazeteci ceza mahkemelerinde yargılandı. Bazı gazeteciler hakkında ise birden fazla yargılama devam ediyor. 48 gazeteci beraat etti. Dört gazeteci atılı suçların bir kısmından beraat etti, bir kısım suçtan ise mahkûm oldular. İki kovuşturma yapılmasına yer olmadığı kararı verildi. Dört dosya hakkında ise düşme kararı verildi.
6- Gazeteciler toplamda 178 yıl 6 ay 9 gün hapis cezasına çarptırıldılar. Toplamda en az 148 bin 380 lira adli para cezasına mahkum edildiler.
7- Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın 31 Mart- 2 Nisan tarihleri arasında düzenlediği “Gazetecilerin Sansür ve Otosansür Kişisel Deneyim Anketi” sonuçlarına göre katılımcıların yüzde 80,8’i sansüre uğradığını, yüzde 19,1 ise uğramadığını söyledi.
Katılımcıların yüzde 78,7’si otosansür yaptığını yüzde 21,2 ise otosansür yapmadığını düşündüğünü belirtti.
8- Geçen yıl gazetecilerin haberleri ve internet haber sitelerine çok sayıda erişim engelleme kararı alındı. Basın yayın kuruluşlarına RTÜK’ten 20 idari yaptırım kararı çıktı. Toplamda 1 milyon 33 bin 864 lira idari para cezası kesildi. Toplamda 16 defa yayın durdurma cezası verildi.
9- Basın İş Kanunu’nda gazetecilerin ödenmeyen ücret ve fazla mesailerini güvence altına alan hükümler ile gazetecilerin yıpranma payı düzenlemesi bir Anayasa Mahkemesi kararı ile iptal edildi.
10- Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın verilerine göre medya sektöründe işsizlik oranı yüzde 25-30 arasında.
Independent Türkçe
