Kısıtlı alana ve yüksek miktarda araca sahip Japonya’da otopark meselesi

Japonya, bir ada ülkesi olup yüzölçümü 377 bin 915 kilometrekare ve 2016 yılı verilerine göre nüfusu 126 milyon 995 bindir. 

Japonya’da araç sayısı Şekil 1’de verilmiştir.
 

Şekil 1. Japonya’da kayıtlı araç sayısının yıllara göre dağılımı

Binek otoları için birim park alanı, manevra alanı dahil en az 20 metrekare alan gerekir. Bu alan kamyon ve otobüsler için manevra alanı hariç olmak üzere en az 50 metrekare üzerinden hesaplanır. 

Japonya'daki 78 milyon araç için en az bin 560 kilometrekare alana ihtiyaç var. Japonların sınırlı park alanlarından en iyi şekilde yararlanmak için buldukları yöntemlerden birkaçı burada anlatılmıştır.

Dünyada bin kişi başına düşen kayıtlı araç sayısı ortalama 168’dir. Japonya’da bin kişi başına kayıtlı araç sayısı (iki tekerlekliler hariç) Şekil 2’de verilmiştir. 
 

Şekil 2. Bin kişiye düşen araç sayısı

Japonya’da Otopark Kanunu ve Garaj Kanunu olmak üzere 2 adet düzenleme mevcuttur.

Otopark Kanunu’nun ilk yürürlüğe giriş tarihi 1957’dir. Japonya genelinde, genel bir kanun geçerli olmakla birlikte, her şehrin ayrı bir mevzuatı bulunmaktadır.

Japonya, otopark yeri için alanlarını genişletmesi kısıtlıdır. Japonya’da geniş açık park alanları yoktur. 

Tokyo, araçları park etmek için dünyanın en pahalı beş şehri arasındadır. 

Park etme yerleri, yüzey, yer üstü ve yer altı olmak üzere üç kategoriye ayrılmıştır.

Şu anda, otopark yerlerinin tek tip bir sınıflandırması yoktur. Mevcut otopark türlerinin çeşitliliği göz önüne alındığında, aşağıdaki otopark sınıflandırmasını alabilirsiniz: 

• İş merkezlerinde veya yerleşim yerlerinde yer üstü çok katlı otoparklar.
• İş merkezlerinde veya yerleşim yerlerinde yer altı çok katlı otoparklar.
• Aynı yerleşim alanlarında yer altı ve yer üstü otoparklar.
• Saatlik park yerler (çitle korunan).
• Yerleşim bölgelerindeki otopark alanları.

Çok katlı park etme, aynı zamanda aracın park etme süresine (kısa ve uzun) ve bunların zemin seviyesine (yükseltilmiş, yeraltı ve yeraltı-yeraltı) göre yerleşimlerine göre de sınıflandırılabilir.

Kısa süreli park etme otoparkları, mağazalar, AVM’ler, sağlık merkezleri, iş merkezleri için kullanılır.

Bu garajlar için düşük yükseklik (1 ila 4 kat) ve yürüme mesafesinde yerler olarak karakterize edilir.

Araçların uzun süreli park etmek için otopark, planlama kararlarına ve görünümüne yansıyan kısa süreli park etmeye göre daha fazla seviye içerir.

Japonya’da 1958 yılından 2014 yılına kadar park etme yeri değişimleri Şekil 3'te verilmiştir. 
 

Şekil 3. 1958'den bu yana Japonya'daki park yeri sayısı

Japonya’da 2014 yılı verilerine göre 5 milyonun üzerinde yol dışı otopark bulunmaktadır. Cadde üzeri park yeri 1994 yıllarda 40 binin üzerinde iken 2014 yılında bu sayı yaklaşık 30 bine düşmüştür.

Şekil 3 incelendiği zaman cadde dışı otopark alanı, cadde üzeri park etme yerine göre, 200 kat daha büyük bir paya sahiptir.  

Ücretli cadde otoparkının payı en az yüzde 30'dur.

Park alanlarının çoğu cadde dışındadır ve cadde üzeri otoparkın payı son 50 yılda sürekli olarak küçülmüştür.

Resmi olarak tanınan otoparkların yüzde 60'ından fazlası zorunlu olarak yapılmıştır. 

Park etme alanlarındaki artış, araç sahipliğindeki artışla büyük ölçüde ilişkiliyken, zorunlu otoparklardaki son artış, kısmen büyük ölçekli alışveriş merkezlerinin (AVM ve benzerleri) artışlarından kaynaklanmaktadır. 

Kayıtlı olmayan otoparkların payı, toplam otopark sayısının yaklaşık yüzde 35'ine ulaşmıştır, ancak bu kayıtlı olmayan otoparklardaki alanların payı toplamın yüzde 10'undan daha azdır.

Japonya’da şehir planları ile birlikte otopark ana planları da yapılmakta ve bu planlarda, otopark geliştirme bölgeleri belirlenerek bu bölgelerde otoparkların sayısının ve kalitesinin arttırılmasına yönelik çalışmalar yürütülmektedir.

1962 tarihli Motorlu Taşıt Parklanma (depolama) Yasası, her araç sahibini cadde dışı bir park alanı edinmeye mecbur kılmıştır.

Park yeri olmayan bir binada ofis veya ev kiralamanız araba satın almanız engellenmez. Ancak her aracın ev veya işyerinin 2 kilometre içinde kendi park alanına sahip olması veya kiralanması ve bunu yerel polise kanıtlaması gerekir. 

Japonya’da büyükşehirlerde sürücülerin ana caddelere araçlarını park etmelerine izin verilmemektedir. 

Japonya otopark sistemi, yol dışı park etme ve yol üzeri park etme diye iki ana gruba ayrılır. Bu iki ana grup altında alt çeşitlilik Şekil 4’de verilmiştir.

Cadde üzeri park etme

Yol üzeri park etme yeri, Park Yasası ile düzenlenmiştir. Bu tür parklar, Kara, Altyapı, Ulaşım ve Turizm Bakanlığı (MLIT) tarafından düzenlenmiştir.

Yol üzerindeki park alanı, yerel yönetim tarafından Park Alanı Geliştirme Bölgesinde yer almaktadır.

Yerel yönetimlerin sokakta park yeri kurarken Yerel Kamu Güvenliği Komisyonu'ndan bir anlaşma yapmaları gerekmektedir.

Yol Üzeri Park Alanı kullanıcılarının park ücretlerini park sürelerine bağlı olarak yerel yönetime ödemesi gerekmektedir.

Cadde üzeri park ücreti, cadde üzeri park alanı çevresindeki cadde üzeri otopark fiyatlarına neredeyse eşit olacak şekilde kontrol edilir.

Yerel yönetimler, sokakta park alanından elde edilen geliri sadece yol park alanlarını yönetmek için değil, yolda park alanlarını geliştirmek için de kullanılmaktadır.

Park metrelerinde veya park bilet makinelerinde yol üzerinde park etme Yol Trafik Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Bu tür parklar, ulusal politika ajansı tarafından düzenlenmiştir.

Yerel kamu güvenliği komisyonu, yasadışı cadde otoparkının en aza indirilmesi gereken yol boyunca park sayaçlarını ve/veya park biletlerini ayarlayabilir.

Parkmetre ve park bileti kullanıcılarının, park ücretini değil komisyon'a idari hizmet bedelini ödemeleri gerekmektedir.

Park süresi 40 veya 60 dakika olarak sabittir. Park süresi dolduğunda veya kullanıcılar park kuralını ihlal ettiğinde para cezası ödemek zorundadırlar.

Cadde üzeri park etme, aşağıda gösterildiği gibi 3 ana kategoriye ayrılır.

Bunlardan birincisi cadde ve yol üzeri park etme yasal düzenlenmesidir. İkincisi cadde tipi park etme ekipmanlarıdır (yol kanunu).

Yol üzeri park etme genelde kısa süreli olup park metre/park bilet makinesini esas alır (yol trafik kanunu).
 

Resim 1. Parkmetre sistemi

Yol dışı park etme sistemi, aşağıda verildiği gibi spesifik kullanıcılar için yol dışı park etme ve halka açık yol dışı kullanıcılar olarak iki kategoriye ayrılır.

Spesifik kullanıcılar için yol dışı park etme; zorunlu park etme alanı (park etme yasası) ve özel park etme alanı (medeni hukuk) olarak iki gruba ayrılır. 

Halka açık yol dışı park etme, dört alt gruba ayrılır. Bunlar;

1. Zorunlu park etme alanı (park etme yasası),
2. 500 metrekare üzeri ücretli işletilen park etme alanı (park etme yasası),
3. 500 metrekare ve altı ücretli işletilen parklama alanı (park etme yasası),
4. İmar planı esas alınarak park etme alanı (şehir planlama yasası ve park etme yasası)

Şekil 4. Japonya’da otopark sisteminin yapısı

Japon şehirlerinde az sayıda, ölçülü ve kontrollü cadde üzeri park etme yeri bulunmaktadır.

Japonya’da legal otopark akıllı işletmecilik uygulama sistemi hızla gelişmekte ve sektör oluşmaktadır.

Park etme iş dünyası hızla büyümektedir. Sürücülerin park etme yeri bulabilmesi için akıllı otopark uygulaması geliştirilmiştir.

Böylece sürücülerin boş otopark bulmalarında zaman ve yakıt israfına son verilmektedir. 

Yol üstü park etme; 

Yol üstü durdurma şeridindeki kısa durak, 5 dakika içinde malları yüklemek/boşaltmak veya insanların durma şeridindeki aracı açıp kapatmak için sürücünün kısa süreli durduğu durum olarak tanımlanır.

• Kısa süreli durdurma şeridindeki kısa durak ücretsizdir.
• Yol boyunca sadece işaretlenmiş çok kısıtlı alanlarda, ilk 5 ila 30 dakikası ücretsiz olmak üzere park etme yapılabilmektedir. 
• 5 ila 30 dakika sonrasında ise parkmetreler vasıtasıyla park etme süresine göre ücret tahsil edilmektedir.
• Durma şeritlerinin genişliği 1,5 metre ila 2,5 metredir.
   

Resim 2. Yol üstü park etme

 
Japonya yerel yönetimi tarafından yapılan düzenlemeler ile;

Parsel sahiplerinin parsellerini, planda hangi fonksiyonda kalırsa kalsın, otopark olarak işletmeciye kiraya verebilmeleri ve bu sayede vergi indirimi teşvikinden faydalanabilmeleri mümkündür. 

Yasa dışı park edişlerde cezai yaptırımlar, yüksek meblağlı para cezası ile ehliyete ceza puanı uygulamasından oluşmaktadır.

İki ila beş alanlı otoparklar Japonya'da alışılmadık bir şey değildir.

Müşterileri için restoranlar, bankalar, hastaneler ve mağazalar tarafından sağlanan daha önce özel park yerleri, şimdi halk tarafından da kullanılabilen paralı otoparklara dönüştürülmüştür.
 

Resim 3. Restoranlar, bankalar, hastaneler ve mağazalar park alanları

Resim 4, sürücülerin ücret yapısını açıklayan tipik bir işareti göstermektedir. Bu otoparkların fiyatı günün saatine ve haftanın gününe göre değişir.

Normalde, operatörler gün boyunca iki zaman periyodu kullanır. Aralarındaki sınır, akşam talebinin gücüne bağlı olarak değişir.

Hafta sonu oranları hafta içi fiyatlarından farklıdır. Ücretler operatörler tarafından belirlenir.

Şarj ünitesi, otoparklar arasında 12 ila 60 dakika arasında değişerek operatörlerin cirosunu artırmasına ve kullanıcıların kullanılmayan süre için ödeme yapmamasına imkan tanır.

Son olarak, tüm otoparklarda olmasa da bazılarının belirli bir saat sonra maksimum oranları vardır.

Günün saati, şarj üniteleri, oranlar ve maksimum oranlar, operatörlere fiyatlarını yerel talebe göre ayarlama fırsatı verir.

Avrupa'da giderek yaygınlaşan akıllı telefonlar üzerinden ödeme yapmanın Japonya'da da daha yaygın bir şekilde benimsenmiştir.
 

Resim 4. Otopark ücretleri

Japonya’da mevzuatta yer verilen temel kriterler:

• Otopark ihtiyacı bölgeye (merkez bölge-genel bölge), binanın fonksiyonuna ve büyüklüğüne göre belirlenmekte.
• Araç sahibi olunabilmesi için evinden ve işyerinden 2 kilometre mesafe içerisinde otopark yeri gösterilmesi zorunlu. Bunun takibi Emniyet Teşkilatı tarafından yapılmakta. 
• Japonya'da bir araba satın almayı planlıyorsanız, araba satın almaya karar verdiğiniz sırada 2 kilometre hinterlant içinde bir otopark yeri aramaya öncelik vermeniz gerekir, çünkü koşullarınızı karşılayan bir otopark bulmak gerçekten kolay değildir. Otopark yeri bulmak her zaman beklediğinden daha uzun sürebilir.
• Adres değiştirirken sürücülerin yerel polisten bir "park yeri sertifikası" ("garaj sertifikası" veya "Shako shomei sho") almaları gerekir.
• Kayıtlı ev/ofis adresinden veya aşadığınız yerden 2 kilometre uzaklıkta bir otopark varsa, park yeri sertifikası alınmalı. “Park yeri belgesi” resmen “araba parketme sertifikası” olarak adlandırılmaktadır. Bu, araç sahibinin adını veya adresinizi değiştirdiğinizde gereklidir.
• Bir daire kiraladığınız gibi, aylık olarak kiralayabileceğiniz bir otopark için bir otopark kiralamanız ve bir otopark sahibi ile bir kira sözleşmesi imzalamanız gerekir.
• 2 bin metrekare üzeri parsellerde otopark ihtiyacının parselin içinde çözülmesi zorunludur.
• Binaların ön, yan ve arka bahçelerinde istenilen yerde, mesafe kısıtlaması olmaksızın otopark yapabiliyor (Mekanik, otomatik sistemler de dahil).
• Park Yasası'na göre 2 bin metrekareden daha büyük alana sahip binaların ve tiyatrolar, büyük mağazalar ve ofis binaları dahil olmak üzere özel amaçlı binaların sahipleri, cadde dışı park alanları oluşturmak zorundadırlar.
• Büyük Ölçekli Perakende Mağazaları Yasası'na göre ziyaretçiler için park yerleri oluşturulması şart koşulmakta. Büyük ölçekli perakende mağazaları için bir park kapasitesi temelini içerir.
• Park Alanı Geliştirme Bölgesi, yerel yönetim tarafından kentsel alanlarda park alanları geliştirmek üzere kurulmuştur.

500 metrekare üzeri otoparklarda uyulması gereken bazı kriterler:

• Giriş ve çıkışların, durak ve park yasağı olan bölgelere, ayrıca okul vb. yerlerin girişine 20 metreden daha yakın yapılmaması,
• Otopark yolu ve rampasının 5,50 metreden daha dar olmaması,
• Tavan yüksekliğinin 2.10 metreden az olmaması,
• Benzin istasyonu ve yangın riski olan yerlerde yangın önlemlerinin alınması,
• Binaların otoparka bakan yüzeylerindeki malzemelerin yangına dayanımlı olması yasal zorunluluktur.
• Havalandırma sisteminin, iç ortam havasını her saat başı 5 kez yenileyecek kapasitede olması,
• Aydınlatmanın sürüş yolunda en az 10 lux, park alanında ise en az 2 lux seviyesinde olması,
• Araç giriş ve çıkış yerlerine yol güvenliğini de sağlamak için alarm sisteminin kurulması,

gerekir.

Özel kuruluşlar tarafından otopark işletmeciliği;

• Japonya’da özel kuruluşların otopark işletmedeki oranı yüzde 80’dir.
• Yerel yönetimler otopark planları yapıyor. Özel kuruluşlar ve işletmeler bu planlar doğrultusunda otoparkları kuruyor ve işletmeye açıyor.
• Otoparkların kurulması ve işletilmesi devlet tarafından ihale yolu ile veriliyor.
• Otopark Birliği’nin (RITCHU) 600 üyesi var.
• Kamuya açık tüm otoparklarda giriş çıkış görevlileri bulunuyor.
   

Resim 5. Kamuya açık tüm otoparklarda giriş çıkış görevlileri

 
Otopark işletme biçimleri;

• Parsel sahipleri, parsellerini otopark olarak işletebilmekte veya bir otopark işletmecisine kiralama yapabilmektedir. 
• Bu tür parsellerde vergi indirimi yoluyla teşvik uygulaması oluşturulmuştur.
• Bu uygulamalarda parselin planda otopark olarak gösterilmesi gerekmemektedir.
• Küçük parsellerde yol dışı otopark türü olarak «Coin Park» olarak adlandırılan otoparklar yapılmaktadır.
• Bu tür otoparklar Japonya genelinde en yaygın otopark türü olarak kullanılmaktadır.
• Parselin 500 metrekareden az olması durumunda «Coin Park» yapılabilmektedir. 
• Bu tür otoparkların yapımında Belediye ile ilgili olan prosedürlerin oldukça az olduğu bilgisi verilmiştir.
• Otopark işletmeleri, çeşitli saatlere göre çeşitli ücret tarifeleri, ödeme biçimleri ve promosyonlar ile müşteri memnuniyetini ve kullanıcı deneyimini arttırmayı amaçlamaktadır.
• Madeni para otoparkları, Japonya'nın her yerinde kolayca bulunan küçük otoparklardır ve her otoparkın kendi kuralları vardır. 
   

Resim 6. Özel işletme otopark örnekleri

 
Döner tabla kolay manevra sistemi;

• Üzerinde bulunan aracın mekanik olarak döndürülmesiyle manevra kolaylığı sağlamaktadır.
• Yerden tasarruf sağlayan akıllı ve otomatik otoparklardır.
   

Resim 7. Döner tabla kolay manevra sistemi

 
Yerel yönetimler tarafından işletilen halka açık otoparklar;

• Yol altında gerçekleştirilmiş bir otopark uygulaması olup, üzerinde peyzaj bulunmaktadır.
• Yer altı otoparklarından raylı toplu taşım istasyonlarına ve alışveriş merkezlerine geçiş imkanı bulunmaktadır (park et devam et gibi). 
• Tokyo Valiliği bunlar gibi 1250 araç kapasiteli 8 adet otopark, ayrıca her belediyenin kurup 24 saat açık işlettiği otoparklar bulunmaktadır.

Resim 9. Şehir merkezinde çok katlı kapalı bir genel otopark örneği

 
Konut parselinde mekanik otopark örneği Resim 10’da verilmiştir:
 

Resim 10. Konut bahçesinde binaya bitişik mekanik otopark örneği

Konut tipi otopark örneği Resim 11’de verilmiştir. 
 

Resim 11. Dar parselde konut veya işyerine ait olan tek araçlık bir otopark yeri

1960’lı yıllarda Japonya’da yapılmış olan ilk mekanik otoparklar – halen işletilmektedir.

Apartman tipi otomatik otopark;

• Rezidansa ait otomatik otopark örneğidir.
• 6 adet bölümü bulunmaktadır.
• Bölümlerin her birinde giriş kapılarının her iki tarafında olmak üzere üst üste 17’şer araç kapasiteli park yerleri bulunmaktadır.
• Sistem plaka ve kullanıcı tanımlıdır. İç kısımda kamera ve hareket algılama sensörleri ile park etme güvenliği sağlanmaktadır.
   

Resim 12. Rezidansa ait otomatik otopark

Ticaret merkezine ait otomatik otopark Resim 13’te verilmiştir. 
 

Resim 13. Katlı ve 144 araç kapasiteli yatay-dikey hareketli otomatik otopark örneği -ödeme ve araç bilgisi ekranda yer almakta.

Yasak otopark örnekleri;

• Kavşakların yakınında veya kavşaklarda park etme,
• Yaya ve bisiklet geçiş bölgelerine park etme,
• Otobüs duraklarının ve araç girişlerinin yakınında park etme,
• Yangın hidrantlarına, yangın alarmlarına ve diğer acil erişim noktalarına erişimi engelleyen herhangi bir yere park etme,
• Yasak işareti olan yerlere araçları park etme, 
• yasaktır. 
• Yasak işareti olan yerlerde araç park etmenın cezası çok yüksektir. 

Sonuç;

• Japonya’da otopark sistemi yol üstü park etmenin asgari ölçüde olmasına göre yapılandırılmıştır.
• Japonya’da etkin denetim, ceza ve bilinçlenme sistemi uygulanmaktadır.
• Halka açık etkili otopark yapımı söz konusudur.
• Otopark yapım şekli genel itibariyle kısıtlamalara tabi değildir.
• Araç sahibi olunabilmesi için 2 km mesafe içerisinde otopark yeri gösterilmesi zorunludur.
• Parsel sahiplerinin konut veya ticaret kullanımında kalan parsellerini, otopark olarak işletebilmelere veya işletmeciye kiraya verebilmektedirler. 
• Mekanik ve akıllı otopark sistemleri geliştirilmekte ve yaygınlaştırılmaktadır.
• Binaların ön, yan ve arka bahçelerinde istenilen yerde, mesafe kısıtlaması olmaksızın otopark yapılabilmesinin mevzuat ile düzenlenebilecektir (Mekanik, otomatik sistemler de dahil).
• Parkmetre veya bilet uygulamasıyla yol üstü park etme süresine göre ücret tahsil edilmesi hususları geliştirilmiştir.

* Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.